سال ۲۰۰۱ که شروع شد، چین ایده تشکیل یک ائتلاف چهارجانبه با برزیل، روسیه و هند (BRIC) مطرح و گفت‌وگوهای مقدماتی آن را در حاشیه اجلاس شصت و یکم سازمان ملل آغاز کرد.

سال ۲۰۰۶ این ایده اجرایی شد و پایه و اساس ائتلافی فرا قاره ای بنیان گذارده شد.

این گفت‌وگوها سال‌های بعد هم ادامه داشت تا اولین اجلاس رسمی «بریک» در سال ۲۰۰۹ در یکاترینبورگ روسیه با حضور مقامات ارشد چهار کشور برگزار شد. 

از آن سال هر ساله اجلاس کشورهای «بریک» برقرار بود تا در سال ۲۰۱۳ آفریقای جنوبی نیز به جمع آن‌ها بپیوندد و «بریک» به «بریکس» تغییر نام دهد.

سران سابق کشورهای بریکس، زمانی که هنوز آفریقای جنوبی به آن‌ها نپیوسته بود

از دیدگاه سیاسی-اجتماعی باید درنظر داشت که این ائتلاف دو غول جمعیتی دنیا یعنی چین و هند را به عضویت خود دارد.

 همچنین حضور دائم دو عضو شورای امنیت در گروه بریکس و سه مدعی کسب کرسی دائم یعنی هند، برزیل و آفریقای جنوبی نشان‌دهنده نقش و تأثیرگذاری گروه بریکس در معادلات جهانی و بین‌المللی است.

جدای از آن ترکیب اعضای گروه بریکس به شکلی است که سه کشور عضو آن یعنی روسیه، چین و هند دارای بمب اتم بوده و دو کشور دیگر یعنی برزیل و آفریقای جنوبی نیز از توانمندی هسته‌ای برخوردار بوده و عضو پیمان عدم اشاعه سلاح هسته‌ای یا همان (NPT)هستند.

هم‌اکنون روسیه، چین و هند به ترتیب با ۶۸۰۰, ۲۷۰ و ۱۳۰ کلاهک اتمی از اعضای اصلی بریکس در تقابل با نظم غربی هستند

دقیق تر اگر نگاه کنیم پنج کشور عضو این گروه اقتصادی - سیاسی با جمعیتی بالغ بر ۳.۲۳ میلیارد نفر، روی هم رفته مجموعا ۴۱ درصد جمعیت، ۲۶ درصد مساحت( ۳۹.۷ میلیون متر مربع)، ۲۵ درصد تولید ناخالص(۱۵.۸ میلیارد دلار) و ۲۰ درصد تجارت جهان را در اختیار خود دارند و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند تا سال ۲۰۵۰ کشورهای عضو این گروه به بازیگران مهم اقتصادی جهان تبدیل گردند.

بازیگرانی جدید در جهانی جدید که از حالت قطبیت واحد فاصله گرفته تا روند گسترش ائتلاف هایی نظیر بریکس را سرعت ببخشد.

به همین جهت در حال حاضر کشورهایی وجود دارند که با اعضای بریکس و در درجه اول با چین برای پیوستن به این گروه درحال مذاکره هستند.

اواخر سال ۹۵ زمزمه تشکیل اتحادیه جدیدی از سوی چین با نام «بریکس پلاس» مطرح شد که در طرح اولیه آن ایران نیز به عنوان یکی از گزینه های مناسب برای عضویت در این طرح در نظر گرفته شده بود.

ایران در طول سال‌های گذشته بارها درخواست عضویت خود در بریکس را مطرح کرده که البته ملزوم به انجام اقداماتی است

با این وجود اولین کاندیدا، کشور آرژانتین است که در چارچوب طرح یک کمربند، یک جاده به طور فعال با چین همکاری می کند و علاقه خود را به این موضوع نشان داده است.

ایران، اندونزی و ترکیه نیز به ترتیب به عنوان کاندیدای عضویت کامل این گروه پتانسیل مورد نظر را دارا هستند و کشورهای مصر نیجریه و سوریه هم خواهان پیوستن به این گروه هستند.

به همین جهت بود که چند روز پیش و پیش از انجام سخنرانی حجت‌الاسلام رئیسی رئیس جمهور در اجلاس بریکس پلاس ( ایران تنها کشور غرب آسیا است که در اجلاس های گروه بریکس حضور دارد) حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در جریان دیدار با همتای هندی خود در نامه‌ای خواستار حمایت دهلی برای عضویت ایران در بریکس شد.

اما به گفته هادی اعلمی فریمان کارشناس مسائل سیاسی اولین مانعی که سرعت عضویت ایران یا هر کشور دیگری در گروه بریکس یا ائتلاف هایی نظیر آن را کند می‌کند بحث تحریم های غیرقانونی آمریکاست.

تحریم‌های اقتصادی غیرقانونی که ایران اعلام کرده در چارچوب برجام باید لغو شوند یکی از موانع سر راه عضویت ایران در بریکس هستند

به باور این کارشناس مسائل سیاسی واقعیت این است که اعضای بریکس باوجود تلاش چند ساله و زاویه‌ای سیاسی که با آمریکا برای کنار گذاشتن دلار از مراودات مالی خود هنوز به طور کامل نتوانسته اند به این مهم دست یابند؛ با این وجود اما گروه بریکس همچنان تلاش دارد تا بتواند ارز جایگزین مناسبی برای انجام معاملات خود به جای دلار پیدا کنند.

وابستگی گروه بریکس به دلار از آن جهت است که رشد اقتصادی کشورهای عضو پیمان بریکس براساس نظام لیبرال دموکراسی بوده که پس از جنگ جهانی دوم به وجود آمده است. 

این کشورها از این نظم برای پیشرفت خودشان استفاده کرده اما قواعد آن را که از سوی آمریکا به عنوان سردمدار این تفکر شناخته می شود نپذیرفتند و ماهیت خود را حفظ کردند.

بر این اساس اهداف جمعی کشورهای عضو این پیمان نیز برپایه‌ی ماهیتی تنظیم شده که مایل به برقراری روابط بیشتر و بهتر بین کشورهای درحال توسعه است.

 این کشورها باور دارند هم‌اکنون نظام حاکم بر دنیا به سود جهان غرب است و در تلاش هستند با ایجاد ساختارها و نظم جدید، این انحصار را از بین ببرند.

عدم ثبات اقتصاد ایران که لازمه آن اجرای طرح اصلاح نظام اقتصادی است از موانع دیگر عدم عضویت ایران در بریکس برشمرده می‌شود

از دیگر سو سیاست خارجی ایران نیز در طی سال‌های گذشته و اکنون در پی توسعه مناسبات و گسترش همکاری های چند جانبه بین المللی با این دست کشورها در قالب تلاش برای عضویت در سازمان های منطقه ای و بین المللی مثل اتحادیه اقتصادی اورآسیا، سازمان همکاری شانگهای بوده است.

حالا اما شمارش معکوس برای عضویت ایران در بریکس درحالی است که کشورمان با سه کشور اصلی هند، روسیه و چین این گروه به ترتیب در مناطق چابهار، کریدور «شمال-جنوب» و طرح «یک کمربند و یک راه» همکاری دارد و این امر می‌تواند در صورت اصلاح نظام اقتصادی و ایجاد ثبات در این زمینه جذابیت و مزیت متقابل و بهره مندی اقتصادی-سیاسی دو جانبه‌ای برای این سازمان و خود داشته باشد که هم بتواند منافع ایران را تامین کند و هم برای گروه بریکس مفید واقع شود.