باشگاه خبرنگاران جوان؛ اعظم پورکند - کمی پس از ساعت ۸ شب در تاریخ ۸ مه، منور‌های قرمز رنگ در آسمان شب شهر جامو در شمال هند به پرواز درآمدند؛ سامانه‌های پدافند هوایی هند در حال شلیک به پهپاد‌هایی از پاکستان بودند.

در حالی که ارتش‌های هند و پاکستان در چندین دهه درگیری از جنگنده‌های پیشرفته، موشک‌های متعارف و توپخانه استفاده کرده‌اند، اما چهار روز نبرد در ماه مه، نخستین باری بود که دهلی‌نو و اسلام‌آباد به‌طور گسترده از پهپاد‌ها علیه یکدیگر استفاده کردند.

این درگیری‌ها پس از آن متوقف شد که ایالات متحده اعلام کرد آتش‌بس برقرار کرده، اما طبق مصاحبه‌های رویترز با ۱۵ نفر از مقامات امنیتی، مدیران صنعتی و تحلیلگران در دو کشور، اکنون قدرت‌های جنوب آسیا که سال گذشته بیش از ۹۶ میلیارد دلار صرف دفاع کردند، درگیر یک رقابت تسلیحاتی پهپادی هستند.

دو نفر از این منابع گفتند انتظار دارند استفاده از پهپاد‌ها بین همسایگان هسته‌ای افزایش یابد، زیرا حملات پهپادی کوچک می‌توانند بدون به خطر انداختن پرسنل یا تحریک تنش‌های غیرقابل کنترل، به اهداف ضربه بزنند.

به گفته اسمیت شاه از فدراسیون پهپاد هند، که نماینده بیش از ۵۵۰ شرکت است و با دولت در تماس مداوم است، هند قصد دارد به‌طور جدی در صنعت داخلی سرمایه‌گذاری کند و ممکن است طی ۱۲ تا ۲۴ ماه آینده تا ۴۷۰ میلیون دلار برای پهپاد‌ها هزینه کند؛ رقمی تقریباً سه برابر قبل از آغاز درگیری‌ها.

دو مدیر صنعتی دیگر نیز این پیش‌بینی را تأیید کردند. دو مقام هندی آشنا به موضوع گفتند که ارتش هند قصد دارد بخشی از این بودجه اضافی را صرف خرید پهپاد‌های رزمی و شناسایی کند.

ویشال ساکسنا، معاون شرکت ایده‌فورج (IdeaForge)، سازنده پهپاد در هند، گفت که در حالی که معمولاً تأمین تجهیزات دفاعی در هند فرآیندی طولانی و بوروکراتیک است، اکنون مقامات به طرز بی‌سابقه‌ای سازندگان پهپاد را برای انجام آزمایش‌ها و نمایش‌ها دعوت می‌کنند.

از سوی دیگر، یک منبع پاکستانی گفت نیروی هوایی پاکستان در حال تلاش برای دستیابی به پهپاد‌های بیشتر است تا از به خطر انداختن جنگنده‌های پیشرفته خود جلوگیری کند.

در آخرین درگیری‌ها، هر دو کشور از جنگنده‌های نسل ۴.۵ پیشرفته استفاده کردند، اما اسلام‌آباد که با مشکلات مالی مواجه است، تنها حدود ۲۰ جنگنده J-۱۰ چینی دارد؛ در حالی که هند حدود ۳۶ فروند رافال در اختیار دارد.

اویشی ماجومدار، از شرکت اطلاعاتی دفاعی جینز، گفت پاکستان احتمالاً برای ارتقای توانایی‌های داخلی در زمینه پهپاد‌ها به همکاری‌های موجود با چین و ترکیه متکی خواهد بود.

یک منبع پاکستانی افزود که همکاری بین پارک ملی علم و فناوری هوافضای پاکستان و شرکت ترکیه‌ای بایکار (Baykar) در تولید پهپاد YIHA-III به پاکستان اجازه می‌دهد هر دو تا سه روز یک پهپاد تولید کند.

ارتش پاکستان به سؤالات رویترز پاسخ نداد و وزارت دفاع هند و شرکت بایکَر نیز از اظهارنظر خودداری کردند.

والتر لادویک سوم، استاد علوم سیاسی در کالج کینگ لندن، گفت: «هند و پاکستان به نظر می‌رسد حملات پهپادی را روشی برای اعمال فشار نظامی بدون تحریک فوری به سمت تشدید گسترده می‌دانند.» وی افزود: «پهپاد‌ها به رهبران اجازه می‌دهند عزم خود را نشان دهند، اثرات قابل مشاهده ایجاد کنند و انتظارات داخلی را مدیریت کنند – بدون آنکه جنگنده‌های گران‌قیمت یا خلبانان را در معرض خطر قرار دهند.»

دسته‌جات پهپادی و توپ‌های قدیمی

نبرد ماه مه، شدیدترین درگیری قرن حاضر میان این دو همسایه، پس از حمله شبه‌نظامیان در ۲۲ آوریل به منطقه مورد مناقشه کشمیر آغاز شد که ۲۶ نفر، عمدتاً گردشگران هندی، کشته شدند.

دهلی این حمله را به «تروریست‌های» تحت حمایت اسلام‌آباد نسبت داد و اسلام‌آباد این اتهام را رد کرد. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، وعده انتقام داد و در ۷ مه حملات هوایی به «زیرساخت‌های تروریستی» در پاکستان انجام شد.

شب بعد، پاکستان صد‌ها پهپاد را در امتداد مرز ۱۷۰۰ کیلومتری با هند به پرواز درآورد تا پدافند هوایی هند را به چالش بکشد. به گفته مقامات هندی، بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ پهپاد در ۳۶ نقطه مرزی پیشروی کردند.

منابع پاکستانی گفتند پاکستان از پهپاد‌های YIHA-III و Songar ساخت ترکیه و پهپاد‌های شاپار-۲ (Shahpar-II) ساخت داخلی استفاده کرد.

با این حال، بسیاری از این پهپاد‌ها توسط توپ‌های ضد هوایی دوران جنگ سرد هند که با رادار‌ها و شبکه‌های ارتباطی مدرن‌شده توسط شرکت دولتی بهارات الکترونیکس یکپارچه شده بودند، سرنگون شدند.

منبع پاکستانی ادعا کرد تعداد زیادی پهپاد این کشور در ۸ مه سرنگون نشده، اما هند آسیب جدی از این حمله ندید.

به گفته آنشومان نارنگ، سرتیپ بازنشسته هندی، استفاده هند از توپ‌های قدیمی که اساساً برای مقابله با پهپاد‌ها طراحی نشده بودند، «ده برابر بهتر از آنچه انتظار داشتم» عمل کرد.

هند همچنین پهپاد‌های هاراپ (HAROP) اسرائیلی، وارمیت (WARMATE) لهستانی و پهپاد‌های تولید داخل را به آسمان پاکستان فرستاد.

دو مقام پاکستانی تأیید کردند که هند تعداد زیادی پهپاد هاراپ – پهپاد‌های انتحاری ساخت صنایع هوافضای اسرائیل – به‌کار گرفت که روی اهداف پرواز می‌کنند و در برخورد منفجر می‌شوند.

به گفته یک منبع پاکستانی دیگر، پاکستان برای جذب این پهپاد‌ها از رادار‌های جعلی استفاده کرد یا منتظر ماند تا سوخت آنها به پایان برسد و زیر ۳۰۰۰ فوت بیفتند و سپس سرنگونشان کند.

آسیب‌پذیری و تداوم رقابت

به‌رغم از دست دادن پهپاد‌های زیاد، هر دو طرف مصمم به ادامه کار هستند.

مایکل کوگلمن، کارشناس آسیای جنوبی، گفت: «این‌ها فناوری‌های نسبتاً ارزان‌قیمت‌اند و هرچند تأثیر شوک‌آور موشک‌ها و جنگنده‌ها را ندارند، اما همچنان می‌توانند حس قدرت و هدف را منتقل کنند.»

یک منبع امنیتی هندی و سمیر جوشی از شرکت NewSpace هند گفتند برنامه‌ریزان دفاعی هند احتمالاً توسعه داخلی پهپاد‌های مهمات پرسه‌زن را گسترش خواهند داد.

جوشی گفت: «توانایی آنها برای پرسه‌زنی، فرار از شناسایی و حمله دقیق، جنگ کم‌هزینه و پربازده را با تولید انبوه پهپاد‌ها رقم می‌زند.»

ساکسنا از شرکت ایده‌فورج نیز افزود: «ما در حال سرمایه‌گذاری برای کاهش آسیب‌پذیری پهپاد‌ها در برابر جنگ الکترونیک هستیم.»

یکی از مشکلات مهم، اما دشوار برای رفع، وابستگی برنامه پهپاد هند به قطعاتی است که از چین (متحد نظامی پاکستان) وارد می‌شوند.

اسمیت شاه گفت: «هند هنوز به آهن‌ربا‌ها و باتری‌های لیتیومی چینی متکی است.»

ساکسنا افزود: «تسلیح زنجیره تأمین هم یک موضوع است. پکن می‌تواند در شرایط خاص جریان قطعات را قطع کند.»

به گفته اندیشکده CSIS، محدودیت‌های چین در صادرات پهپاد‌ها و قطعات به اوکراین توانایی کی‌یف در تولید پهپاد‌های رزمی حیاتی را تضعیف کرده است.

وزارت خارجه چین در پاسخ به سؤالات رویترز گفت: «پکن همیشه طبق قوانین داخلی و تعهدات بین‌المللی خود، صادرات اقلام دو منظوره را کنترل می‌کند.»

شاه در پایان گفت: «تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین یک مشکل میان‌مدت تا بلندمدت است؛ در کوتاه‌مدت نمی‌توان آن را حل کرد.»

منبع: رویترز