باشگاه خبرنگاران جوان؛ سارا بقایی - مسابقه «خونه‌مونه» روایتگر کوچ دوباره است؛ قصه مهاجرت معکوس از شهرهای شلوغ به روستاهای آرام ایران. در این رقابت تلویزیونی، خانواده‌های بازنشستگان، فرصتی می‌یابند تا رهایی از زندگی شهری را تجربه و سبک تازه‌ای از زیستن را در روستا تمرین کنند؛ تمرینی برای خودکفایی، آموختن مهارت‌های بومی، آزمودن مشاغل روستایی و ورود به دنیای کار و درآمد در دل طبیعت. در خلاصه داستان این مجموعه آمده است: «خونه‌مونه» قصه خانواده‌هایی است که از زندگی در شهر کلافه‌ شده‌اند و دلشان تجربه و هوای تازه می‌خواهد؛ مستندمسابقه‌ای برای آدم‌هایی که در میان شتاب و اضطراب و آلودگی و هیاهوی شهرهای بزرگ و کوچک زندگی می‌کنند،اما دلشان پَر می‌کِشد برای خلوت و طراوت و سبزی و نور و نسیم روستا و....
بعد از انتشار فراخوان شرکت در نخستین فصل «خونه‌مونه»، شماری از خانواده‌ها داوطلب و پس از مصاحبه و انتخاب نهایی در اتاق فکر برنامه، دو خانواده به رقابت در این تجربه تازه دعوت شدند. حالا این مستند - مسابقه در فصل چهارمش روی آنتن رفته و مخاطبان خاص خود را یافته است.

 تقویت ویژند «خونه‌مونه»؛ فصل پنجم هم در دست تدوین

محمدداوود صالحی، تهیه‌کننده برنامه «خونه‌مونه»، در توضیح قصه و ماهیت این مستند - مسابقه به خبرنگار هفته‌نامه صداوسیما گفت: قصه تک‌خطی «خونه‌مونه» این است که خانواده‌ها از شهر به روستا می‌روند و زندگی روستایی را تجربه می‌کنند. برای فصل چهارم، پس از جست‌وجوهایی که داشتیم، روستای بندر رستمی بوشهر را انتخاب کردیم و چون روستایی ساحلی و متکی به دریاست، رنگ‌وبوی همه مأموریت‌های ما عوض شد. مهارت‌هایی چون قایق‌سواری، صیادی و گلافی (تعمیر لنج) ازجمله رایج‌ترین توانایی‌های مردم در این اقلیم روستایی بود.

وی ادامه داد: اینکه چرا این روستا انتخاب شد، دلیلش این است که ما قبلاً برای برنامه «نقشه جنگ» به‌نوعی به برخی دیگر از روستاهای بوشهر پرداخته بودیم و می‌خواستیم فضای جدیدی داشته باشیم. بندر رستمی و عامری و محمدعامری ازجمله روستاهای پویا هستند که مردم آن‌ها بسیار خون‌گرم و پذیرای مهمانند. درنهایت بندر رستمی انتخاب شد، زیرا عمده شخصیتهایی که در مد نظرمان بود (راهنما، آشپز، داور و …) در پیش‌تولید پیدا شدند.

این تهیه‌کننده یادآور شد: البته ما پیش از بوشهر، بخش زیادی از روستاهای خوزستان از دزفول تا آبادان را بررسی کردیم، اما چون از منظرجوی در زمان تولید کار، اوضاع مساعد نبود، مجبور شدیم استان را عوض کنیم، ولی در فصول جدید چند روستای خوزستان در مد نظرمان است که حتماً به آن‌ها می‌پردازیم.

صالحی در پاسخ به این سؤال که آیا «خونه‌مونه» در تولید خود از برنامه‌ای الگو گرفته است یا خیر بیان کرد: «مزرعه کلارکسون» که شبکه مستند هم فصل‌های مختلف آن را نمایش می‌دهد، موردتوجه ما بود. کلارکسون چهره‌ای مشهور و شناخته‌شده است که بعد از بازنشستگی تصمیم می‌گیرد زندگی روستایی را تجربه کند و برخی از مشکلات ما را هم دارد.

وی افزود: مهدی اسدزاده، نویسنده ما، از برنامه‌های ژاپنی و کره‌ای گرفته تا انگلیسی و هر محتوایی را که به برنامه‌سازی کمک می‌کند،می‌بیند؛ او این سریال را توصیه کرد که البته من هم بخش‌هایی از آن را دیده بودم، اما او کامل‌تر دیده بود. ما ایده مستقیمی از این برنامه نگرفتیم به جز همان تصویر کلی که یک بازنشسته از شهر به روستا می‌رود و می‌خواهد مهارت‌های این زندگی جدید را کسب کند.

صالحی تصریح کرد: زمانی که طرح اولیه «خونه‌مونه» پیشنهاد شد به ما گفتند به دنبال برنامه‌ای هستند که  مهارت‌های روستایی و خودکفا شدن در آن مهم است. درواقع برای اولین بار این برنامه طراحی شد و می‌دانستیم که دنبال چه هستیم.

وی در توضیح چرایی انتخاب این اسم برای برنامه تأکید کرد: حدود 40 اسم پیشنهادی داشتیم، اما مبنا این بود که اسم باید کوتاه، جذاب، به‌یادماندنی و به داستان‌های این برنامه مرتبط باشد.

وی در باره مشکلاتی که در ساخت با آن‌ها روبه‌رو بوده است، عنوان کرد: وقتی همه نابازیگرند، تعداد افراد زیاد است، محل زندگی عوض می‌شود، از کودک تا بزرگسال همه در با همه سروکار داریم و چون رقابتی است، این آدم‌ها ممکن است خسته و عصبی شوند و کارها به هر دلیل پیش نرود، یا اوضاع جوّی اجازه ندهد و اتفاقاتی بیفتد و همه چیز از کنترل خارج شود. این‌ها همه از سختی‌های ما در این کار بود.

صالحی تصریح کرد: فصل پنجم ساخته شده و در حال تدوین است. اگر کارها خوب پیش برود، قرار است سه فصل دیگر هم داشته باشیم. استان‌های لرستان، کرمانشاه و همدان در اولویت ساخت هستند و اگر بشود بعدتر تولید برنامه در روستاهای سیستان و بلوچستان و خوزستان هم در فهرست ماست. معاونت سیما، ستاد تحول و گروه تولیدات غیرنمایشی مرکز سیمرغ مایلند این برند ادامه‌دار باشد و قوی‌تر شود، اما از منظر عملی شدن باید دید چه می‌شود.

انتخاب خانواده‌ها مهم‌ترین قسمت کار ماست

مصطفی آتش‌مرد، کارگردان مستند - مسابقه «خونه‌مونه»، در باره هدف تولید این برنامه بیان کرد: هدف اصلی مستندمسابقه «خونه‌مونه» تبلیغ سبک زندگی روستایی و مهاجرت معکوس به روستاست؛ اینکه مشاغل، فرهنگ و سبک زندگی مناطقی که در آن هستیم به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم تبلیغ می‌شود تا مردم ترغیب به مهاجرت به روستاها شوند.

وی ادامه داد: روال این برنامه این گونه است که در بازه زمانی مشخصی، خانواده‌ها وارد روستایی مشخص شوند و البته همین انتخاب روستا کار دشواری بود، چراکه باید مؤلفه‌های فیلم‌برداری و جذابیت‌های بصری و زیبایی را می‌داشت و از جهت دیگر آدم‌ها و تنوع مشاغل روستا و فضای مسالمت‌آمیز آن بسیار مهم بود. بر این اساس، چند روستا که مؤلفه‌های بیرونی را داشتند، اما اهالی ارتباط خوبی با هم نداشتند و در تحقیقات اولیه کار، این موضوع برای ما محرز شد، از فهرست خط خوردند؛ از سوی دیگر، مؤلفه‌هایی چون معماری ساختمان‌ها و اصالت نماها هم برای ما مهم بود.

این کارگردان افزود: فضای سرسبز شمال و مرغ و خروس و گوسفند، درخت و زیبایی‌های طبیعی، جنگل، طبیعت بکر و روستاهای زیادی که گویش و لباس‌های رنگی و مشاغل مختلف داشتند، باعث شد بهترین گزینه برای شروع این اقلیم باشد.

وی تصریح کرد: چون قرار بود بخشی را در فصل زمستان فیلم‌برداری کنیم و در شمال بارندگی و سرماست، تصمیم گرفتیم به جنوب برویم که تفاوت‌های بصری زیادی با شمال داشت و مشاغل مربوط به دریا بود، مانند صیادی، تعمیر لنج و تور و… و فرهنگ مردم بندری و اقتصاد آنان  در قسمت کسب‌وکار کاملاً منحصربه‌فرد بود.

آتش‌مرد اظهار داشت: در قسمت اول با خانواده‌ها آشنا می‌شویم که به روستا می‌آیند و خانه را انتخاب و بهینه‌سازی و غذا و خورد و خوراکشان را خودشان تهیه می‌کنند. در خلال نمایش، این موضوعات برای مخاطب جنبه آموزشی هم دارد؛ اینکه با سبزی‌کاری و این‌ها می‌شود برخی مایحتاج را تهیه کرد.

وی افزود: خانواده‌ها در گام بعدی و در قسمت کسب‌وکار باید مشاغل آن منطقه را شناسایی کنند و با صاحبان کار ارتباط بگیرند و یک روز کامل یکی از مشاغل را در کنار این صاحب کار آموزش ببینند. در ادامه، خانواده‌ها مهارت‌های همان منطقه مانند راندن قایق پارویی را یاد گرفتند و مسابقه دادند و یادگیری صید ماهی با کاسه و قلاب و گویش بوشهری ازجمله دیگر آموزش‌ها به آنان در این اقلیم و این فصل بود.

آتش‌مرد در باره الگوبرداری این برنامه از برنامه‌های هم‌رده‌اش گفت: مستند مسابقه «خونه‌مونه» از مجموعه‌های «خانه ما» و «مهمانی» که پیش از این ساخته شده بود، الگوبرداری‌هایی کرد. مردم کار را دوست داشتند، چون این اثر هم جنبه‌های سرگرم‌کننده دارد و هم رقابتی که اصل نیست؛ به همین دلیل برای مردم جذاب است.

وی در باره مشکلات کارگردانی این کار توضیح داد: مشکل اصلی در چنین کارهایی ارتباط با آدم‌های مختلف است و انتخاب خانواده‌ها مهم‌ترین قسمت کار ماست که از بین صدها مصاحبه آنان را انتخاب می‌کنیم.

این کارگردان گفت: روال انتخاب خانواده‌ها این گونه است که فراخوان می‌دهیم و در این میان، کسانی که انگیزه بالا داشته باشند و توانمندی مدت زمان طولانی با گروه بودن را داشته، و نیز آدم‌های جذابی باشند، انتخاب می‌شوند.

آتش‌مرد تأکید کرد: خوش‌صحبتی و جذابیت آدم‌ها و تجربیات فنی‌شان در این انتخاب اثرگذار است.

مانند فرزندم به بخش گویندگی «خونه‌مونه» نگاه می‌کنم

ارسلان جولایی، گوینده مستندمسابقه «خونه‌مونه»، در باره حضورش در این اثر بیان کرد: کار من گویندگی و صداپیشگی در همه زمینه‌هاست و در این مجموعه، ترکیبی از همه چیز لازم بود، چراکه من در «خونه‌مونه» صرفاً روایتگر نیستم؛ با صدا بازی می‌کنم، خلاقیت به خرج می‌دهیم و بداهه‌پردازی‌هایی هم دارم و فعالیت‌های تئاتر و صداپیشگی عروسکی و دوبله‌ای که انجام می‌دهم هم به یاری من آمده تا این کار شیرین‌تر و زنده‌تر شود.

وی ادامه داد: کار من در این قصه، کار نریتوری است که قصه را زنده می‌کند و انگار خود مخاطب است که واکنش می‌دهد؛ یعنی من از دید مخاطبان مختلف تیکه می‌اندازم، شوخی می‌کنم، سؤال می‌پرسم، به نقد می‌کشم یا طرفداری می‌کنم و این برای مخاطبان جذاب است.

جولایی اظهار داشت: من گوینده رادیو سلامت و صبا (برنامه‌های خانواده مبارک، عصری نو، شهر فرنگ و…) و گوینده و صداپیشه‌ام و عمدتاً در رادیو بازیگری می‌کنم.

وی ادامه داد: فصل اول که با جمال آقا بودیم و فصل دوم با آقایی که آذری‌زبان بود، برایم بسیار جذاب و دوست‌داشتنی بود؛ اینکه خودمان این فضا را ساختیم و شوخی‌هایی که می‌کردیم، جنس کار را مطلوب می‌کرد و چون فصل اول بود دستمان باز و بداهه‌پردازی‌های خود من بسیار زیاد بود و متن کمتر داشتیم و شوخی‌ها بامزه بودند، اما بداهه‌گویی من در فصل چهارم کمتر شد، چون گفتند که با لحن و لهجه شوخی نشود.

این صداپیشه در توضیح مهم‌ترین مشکل تولید فصل چهارم عنوان کرد: مهم‌ترین مشکل من این بود که در این فصل پخش و ضبط بسیار نزدیک هم بودند و فوریت زمانی داشتیم و چون صدای من باید روی تصویر باشد و دقیقه نود انجام می‌شود، کار سخت بود.

جولایی تصریح کرد: فصل پنجم در حال ساخته شدن است و هنوز به مرحله‌ای که من روی آن صحبت کنم نرسیده است. من قطعاً تا هر فصلی که ساخته شود مایلم همراه این برنامه باشم، چون بخش گویندگی آن را خودم ساخته‌ام و مانند فرزندم به آن نگاه می‌کنم.

وی افزود: آشنایی با خانواده و مشکلاتی که برایشان پیش می‌آید جذاب است و هرچه نکته‌های بیشتری داشته باشد، می‌شود بیشتر شوخی کرد که به نفع من است.

این صداپیشه با اشاره به جذابیت کارش گفت: گفتن نظرات روی فیلم، یعنی کاری که من انجام می‌دهم، کار را زنده می‌کند. از دید مردمی که در خانه‌اند، وقتی کسی روی تصاویر صحبت کند جذاب است، به‌خصوص که مخلوطی از همه حس‌وحال‌ها باشد. معمولاً آدم‌ها وقتی شاهد موضوعی هستند نظری می‌خواهند بدهند و من آن را می‌گویم، ذوق‌زده می‌شوند، زیرا کسی این کار را برایشان انجام داده است.

جولایی با اشاره به بدیع بودن جنس اجرایش اذعان کرد: برنامه‌های خارجی قبل از ما این شیوه را اجرا کرده‌اند، اما آنچه را در «خونه‌مونه» می‌بینید خودم ساخته‌ام و از هیچ برنامه‌ای الگو نگرفته‌ام.

وی یادآور شد: در فصل چهارم، در روستای رستمی بوشهر، قسمت مستند بودن و آموزشی بودن بیشتر شده و این یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های این فصل با فصل‌های قبلی است؛ اینکه ما در کنار تفریح و سرگرمی، به مخاطب توضیحاتی را در باره کارهایی که آدم‌ها برای کسب‌وکارشان انجام می‌دهند، ارائه می‌دهیم.

منبع: هفته نامه صداوسیما