باشگاه خبرنگاران جوان - جنگنده میگ-۲۹، با نام ناتو «فالکروم»، یکی از مهم‌ترین هواپیماهای نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است. این جنگنده دوموتوره که در دهه ۱۹۷۰ توسط دفتر طراحی میکویان-گورویچ در شوروی سابق طراحی شد، به دلیل چالاکی، مانورپذیری بالا و توانایی‌های رزمی، نقش کلیدی در ناوگان هوایی ایران دارد.

اما ایران از چه مدل‌هایی از این جنگنده استفاده می‌کند و مشخصات آن‌ها چیست؟ در این مقاله به بررسی جامع مدل‌ها، مشخصات و قابلیت‌های میگ-۲۹های ایران می‌پردازیم.

تاریخچه ورود میگ-۲۹ به ایران

میگ-۲۹ها در اواخر دهه ۱۹۸۰، پس از جنگ ایران و عراق، وارد ناوگان نیروی هوایی ایران شدند. در سال ۱۳۶۸ (۱۹۸۹ میلادی)، ایران برای تقویت نیروی هوایی خود که در جنگ آسیب دیده بود، ۲۴ فروند میگ-۲۹ از اتحاد جماهیر شوروی خریداری کرد. این تعداد شامل ۲۰ فروند مدل تک‌سرنشین (MiG-29B-12) و ۴ فروند مدل دوسرنشینه آموزشی (MiG-29UB) بود. همچنین، در جریان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱، تعدادی از میگ-۲۹های عراقی به ایران پناهنده شدند، اما به دلیل تفاوت‌های فنی، تنها مدل‌های آموزشی UB به خدمت گرفته شدند و برخی دیگر برای قطعات یدکی استفاده شدند.

تحریم‌های بین‌المللی، به‌ویژه اقدامات آمریکا، مانع از گسترش ناوگان میگ-۲۹ ایران شد. برای مثال، در سال ۱۹۹۴، آمریکا ۲۱ فروند میگ-۲۹S را از مولداوی خرید تا از دسترسی ایران به آن‌ها جلوگیری کند. در حال حاضر، نیروی هوایی ایران حدود ۱۹ فروند میگ-۲۹ فعال دارد که عمدتاً در پایگاه‌های مهرآباد تهران و دوم شکاری تبریز مستقر هستند.

مدل‌های میگ-۲۹ در ایران

جنگنده‌های میگ-۲۹ ایران به دو مدل اصلی تقسیم می‌شوند:

۱. MiG-۲۹B-۱۲ (فالکروم A)

این مدل نسخه صادراتی میگ-۲۹ است که برای مشتریان غیرشوروی طراحی شده و فاقد قابلیت حمل تسلیحات هسته‌ای است. ویژگی‌های این مدل عبارت‌اند از:

رادار N۰۱۹: با برد کشف حدود ۷۰ کیلومتر برای اهداف هوایی، توانایی ردیابی و درگیری با چندین هدف را دارد.

سیستم جنگ الکترونیک (ECM): برای مقابله با تهدیدات راداری دشمن طراحی شده است.

سیستم شناسایی دوست از دشمن (IFF): برای تشخیص اهداف خودی و دشمن.

مانورپذیری بالا: طراحی آیرودینامیکی با بال‌های دلتا و دو سکان عمودی، این جنگنده را برای نبرد‌های نزدیک (داگ‌فایت) بسیار چابک می‌کند. این مدل، بخش اصلی ناوگان میگ-۲۹ ایران را تشکیل می‌دهد و به دلیل محدودیت‌های موتور RD-۳۳ در آب‌وهوای گرم، بیشتر در مناطق معتدل مانند تبریز استفاده می‌شود.

۲. MiG-۲۹UB (فالکروم B)

این مدل دوسرنشینه برای آموزش خلبانان طراحی شده و فاقد رادار اصلی است، اما قابلیت‌های رزمی محدودی دارد. ایران ۴ فروند از این مدل را خریداری کرد و برخی از جنگنده‌های پناهنده عراقی نیز از این نوع بودند. این مدل عمدتاً برای آموزش خلبانان و مأموریت‌های تمرینی استفاده می‌شود.

ارتقا‌های داخلی ایران

به دلیل تحریم‌ها و محدودیت دسترسی به قطعات اصلی، ایران ارتقا‌های بومی متعددی روی میگ-۲۹‌های خود انجام داده است:

سیستم سوخت‌گیری هوایی: ایران برای اولین بار در جهان، سیستم سوخت‌گیری هوایی را روی مدل UB نصب کرد که برد عملیاتی جنگنده را افزایش داد.

نمایشگر‌های دیجیتال: جایگزینی ابزار‌های آنالوگ با نمایشگر‌های مدرن برای بهبود رابط کاربری خلبان.

سامانه‌های ناوبری پیشرفته: ارتقای سیستم‌های ناوبری برای افزایش دقت در مأموریت‌ها.

تسلیحات بومی: استفاده از موشک‌های هوا به هوای R-۷۳ و R-۲۷ و احتمالاً موشک‌های ایرانی برای تقویت توان رزمی.

مشخصات فنی میگ-۲۹ ایران

میگ-۲۹ با طراحی آیرودینامیکی مشابه سوخو-۲۷، اما در ابعاد کوچک‌تر، برای برتری هوایی و نبرد‌های نزدیک طراحی شده است. مشخصات فنی کلیدی این جنگنده‌ها به شرح زیر است:

ابعاد و وزن

طول: ۱۷.۳۲ متر

پهنای بال: ۱۱.۳۶ متر

ارتفاع: ۴.۷۳ متر

وزن خالی: ۱۱،۰۰۰ کیلوگرم

حداکثر وزن برخاست: ۱۸،۰۰۰ کیلوگرم

پیشرانه

موتور: ۲ موتور توربوفن Klimov RD-۳۳، هر کدام با نیروی رانش ۴۹.۴ کیلونیوتن (۸۱.۴ کیلونیوتن با پس‌سوز).

حداکثر سرعت: ۲،۴۵۰ کیلومتر بر ساعت (ماخ ۲.۳).

نرخ صعود: ۳۳۰ متر بر ثانیه.

سقف پرواز: ۱۸،۰۰۰ متر.

برد و سوخت

برد عملیاتی: ۱،۵۰۰ کیلومتر (بدون مخازن خارجی) و تا ۲،۱۰۰ کیلومتر با مخازن سوخت اضافی.

ظرفیت سوخت داخلی: ۴،۳۶۵ لیتر.

سوخت‌گیری هوایی: برخی مدل‌ها با ارتقای بومی، قابلیت سوخت‌گیری در هوا را دارند که برد را تا ۳،۰۰۰ کیلومتر افزایش می‌دهد.

تسلیحات

توپ: یک توپ ۳۰ میلی‌متری GSh-۳۰-۱ با ۱۵۰ فشنگ.

موشک‌های هوا به هوا: موشک‌های R-۷۳ (کوتاه‌برد با هدایت مادون قرمز) و R-۲۷ (میان‌برد با هدایت راداری).

موشک‌های هوا به زمین: قابلیت حمل موشک‌های Kh-۲۹T (هدایت تلویزیونی) و بمب‌های هدایت‌شونده KAB-۵۰۰.

راکت‌ها و بمب‌ها: راکت‌پاد‌های S-۸، بمب‌های FAB-۵۰۰ و FAB-۱۰۰۰ برای مأموریت‌های پشتیبانی نزدیک.

نقاط تعلیق تسلیحات: ۶ نقطه زیر بال‌ها و بدنه برای حمل تا ۴،۰۰۰ کیلوگرم تسلیحات.

سیستم‌های اویونیک

رادار: رادار N۰۱۹ با توانایی ردیابی ۱۰ هدف و درگیری با ۲ هدف به‌صورت همزمان.

سیستم‌های جنگ الکترونیک: شامل چف و فلر برای مقابله با موشک‌های دشمن.

سیستم HOTAS: کنترل اهرم و گاز برای دسترسی سریع به تسلیحات و سیستم‌ها.

نقش میگ-۲۹ در نیروی هوایی ایران

میگ-۲۹های ایران عمدتاً برای برتری هوایی، رهگیری و دفاع از حریم هوایی استفاده می‌شوند. بااین‌حال، ارتقاهای بومی امکان انجام مأموریت‌های چندمنظوره، از جمله پشتیبانی نزدیک و حمله به اهداف زمینی را فراهم کرده است. این جنگنده‌ها در رزمایش‌های مختلف نیروی هوایی ایران، مانند رزمایش "فداییان حریم ولایت"، توانایی‌های خود را به نمایش گذاشته‌اند.

چالش‌ها و محدودیت‌ها

تحریم‌ها: دسترسی محدود به قطعات یدکی و فناوری‌های جدید، نگهداری این جنگنده‌ها را دشوار کرده است.

پیری ناوگان: با وجود ارتقاها، قدمت میگ-۲۹های ایران (بیش از ۳۵ سال) باعث کاهش کارایی آن‌ها در برابر جنگنده‌های نسل جدید می‌شود.

محدودیت‌های راداری: رادار N۰۱۹ در مقایسه با رادار‌های مدرن مانند AESA عملکرد ضعیف‌تری در برد و ردیابی چندهدفه دارد.

منبع: فرارو