باشگاه خبرنگاران جوان-در سایه‌  غفلت‌ها، کمبود تجهیزات، و نوسانات اقلیمی، آتش‌سوزی دوباره به جنگل‌های سملقان رسید و این‌بار، شعله‌ها جانِ بیش از ۲۵ هکتار از منابع طبیعی منطقه «هاور» را در کام خود فرو بردند؛ فاجعه‌ای که نه نخستین مورد از این دست است و نه به نظر می‌رسد آخرین باشد.

  حوالی ساعت ۱۴ روز چهارشنبه ۲۰ تیر ۱۴۰۳، وقوع آتش‌سوزی گسترده در مراتع اطراف روستای هاور، بار دیگر زنگ خطر را برای منابع طبیعی و پوشش گیاهی خراسان شمالی به صدا درآورد. آتشی که در کم‌تر از چند ساعت، از دامن مرتع به درختان جنگلی منطقه چناردره رسید و گستره‌ای ارزشمند از عرصه‌های طبیعی را در آتش فروبرد.

 بر پایه اظهارات علی گودرزی، مدیرکل مدیریت بحران خراسان شمالی، بی‌احتیاطی انسانی، به‌ویژه از سوی گردشگران یا برخی اهالی محلی، محتمل‌ترین علت این حادثه اعلام شده است. هرچند بررسی‌های نهایی در حال انجام است، اما این گمانه همواره در اکثر موارد تکرار شده و نیازمند آموزش همگانی و کنترل جدی‌تر حضور انسان در مناطق پرخطر است.

آتش‌سوزی با تلاش بیش از ۶۰ نفر نیروی عملیاتی، اعم از کارکنان منابع طبیعی، نیرو‌های هلال‌احمر، بسیج، و گروه‌های مردمی، پس از حدود پنج ساعت مهار شد. اگرچه از گسترش حریق به دیگر نواحی جلوگیری شد، اما برآورد‌های اولیه حاکی از خسارت سنگین به ۲۳ تا ۲۵ هکتار از اراضی مرتعی، درختچه‌ها و جنگل‌ها است؛ خسارتی که ترمیم آن، شاید سال‌ها زمان و منابع بطلبد.

منطقه هاور در وضعیت قرمز

نکته نگران‌کننده اینکه، این حادثه سومین آتش‌سوزی ثبت‌شده در منطقه هاور تنها طی ماه‌های گذشته است. افزایش دما، کاهش رطوبت، خشکی بیش‌ازحد پوشش گیاهی، و فقدان نظارت مستمر، منطقه را در موقعیتی بسیار شکننده و پرخطر قرار داده است. این تکرار بی‌وقفه آتش‌سوزی‌ها، هاور را عملاً به یک نقطه بحران‌زیست‌محیطی در استان بدل کرده است.

وضعیت بحرانی است

بر پایه گزارش‌های اداره‌کل منابع طبیعی، میانگین سالانه آتش‌سوزی عرصه‌های طبیعی در استان خراسان شمالی حدود ۱۰۰ هکتار است؛ رقمی که اکنون، تنها در نیمه نخست سال ۱۴۰۴، محقق شده و احتمالاً از آن نیز فراتر خواهد رفت. آمار‌ها حاکی از افزایش ۴۰ درصدی موارد آتش‌سوزی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است، و بیشتر این موارد مربوط به مناطق مرتعی و جنگلی در شهرستان‌های سملقان، مانه، جاجرم و بخش‌هایی از راز و جرگلان است.

این روند صعودی، به گفته کارشناسان، ناشی از چند عامل اساسی است: تغییرات اقلیمی، استمرار خشکسالی، انباشت پوشش گیاهی خشک‌شده، کمبود جدی در تجهیزات اطفا حریق، و فرسودگی شدید ناوگان امدادی در مناطق بحرانی.

وقتی امکانات با بحران هم‌قدم نیست

یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که مدیران استانی به آن اشاره می‌کنند، کمبود اعتبارات، ضعف در تأمین نیروی واکنش سریع، و نبود تجهیزات تخصصی برای اطفای حریق در ارتفاعات و مناطق صعب‌العبور است. بیشتر عملیات‌ها همچنان متکی بر نیرو‌های انسانی و وسایل ابتدایی است؛ در حالی که استاندارد‌های ملی و جهانی، استفاده از پهپاد‌های حرارتی، تانکر‌های هوایی، و ناوگان پیشرفته را برای مهار چنین حریق‌هایی تجویز می‌کنند.

در شرایطی که جنگل‌ها و مراتع، خط مقدم حفاظت زیست‌محیطی کشور هستند، ضعف ساختاری و تجهیزات ناکافی، آنها را به قربانیانی ساکت، اما پرهزینه بدل کرده است.

نیاز فوری به یک بازنگری ملی

با توجه به وضعیت نگران‌کننده پیش‌آمده، مدیران استانی بار دیگر خواستار توجه فوری دولت و مسئولان ملی به تخصیص اعتبارات ویژه برای نوسازی تجهیزات، آموزش نیرو‌های تخصصی و جبران خسارات ناشی از آتش‌سوزی‌ها شدند. همچنین لزوم بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی، آموزش عمومی در خصوص پیشگیری از آتش‌سوزی، و نصب سامانه‌های هشدار سریع در مناطق پرریسک، از مهم‌ترین اقدامات فوری در این زمینه است.

اگرچه بخش مهمی از این چالش‌ها ریشه در تغییرات اقلیمی و طبیعت دارد، اما بخش عمده‌ای از راه‌حل در اختیار انسان و مدیریت است؛ مدیریتی که باید با سرعت، دقت و برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت وارد میدان شود.

منبع: تسنیم