باشگاه خبرنگاران جوان - غزال راهب، رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مهم‌ترین اقدامات این مرکز در تدوین دستورالعمل‌های ساخت پناهگاه‌ها و فضا‌های امن در شرایط بحران را تشریح کرد.

رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، ضمن اشاره به سوابق مطالعاتی مرکز، از همکاری‌های گسترده با سازمان پدافند غیرعامل برای تدوین این ضوابط خبر داد. 

پیش‌بینی راه‌های خروج اضطراری و اسکان ساکنان شهر‌های بزرگ

راهب توضیح داد: از سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، مرکز تحقیقات با همکاری سازمان پدافند غیرعامل، مجموعه‌ای از مطالعات پیشین را جمع‌آوری و تدوین کرد که در دو بخش اصلی دسته‌بندی شدند. یکی پیش‌بینی راه‌های خروج اضطراری و اسکان ساکنان شهر‌های بزرگ در مواقع بحران و دیگری افزایش تاب‌آوری شهری و پدافند غیرعامل در طرح‌های توسعه و عمران، از سطح ملی تا محلی بود. 

وی افزود: این مجموعه، شامل طرح‌های ملی، منطقه‌ای، ناحیه‌ای، طرح جامع شهری، طرح تفصیلی، شهر‌های جدید و شهرک‌های صنعتی است و تحت عنوان سیاست‌ها، برنامه‌ها، اصول و ضوابط پدافند غیرعامل تدوین و به‌روز شده است. همچنین در این مجموعه وظایف و اختیارات دستگاه‌ها و بخش‌های مختلف در حوزه پدافند غیرعامل نیز مشخص شده است.

راهب ادامه داد: مطالعات انجام شده به همراه راه‌های خروج اضطراری و اسکان، به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارسال و به تصویب رسید. پیش از این، کتابی تحت عنوان “اصول طراحی سازه‌های مقاوم در برابر انفجار” نیز توسط مرکز تحقیقات تدوین شده بود که به موضوعات متعددی در این حوزه می‌پردازد.

مصوبه و ضوابط پناهگاه‌ها

وی گفت: مبحث ۲۱ مقررات ملی ساختمان که مربوط به پدافند غیرعامل است، بخشی از ضوابط مربوط به پناهگاه‌ها را تدوین کرده است. همچنین مصوبه‌ای که در سال ۱۳۶۶ در شورای عالی شهرسازی و معماری درباره ایجاد فضا‌های امن و پناهگاه‌ها به تصویب رسید، مبنای کار قرار گرفت.

راهب توضیح داد: در جریان جنگ ۱۲ روزه، این ضوابط به صورت اضطراری تجمیع و تنظیم شدند تا برای تأمین پناهگاه‌ها مورد استفاده قرار گیرند و این مجموعه به شورای عالی شهرسازی و معماری و نظام فنی و اجرایی ارسال شد. هدف این بود که نهاد‌های متولی، سازمان‌ها و مدیریت شهری بتوانند با داشتن دستورالعمل مشخص، فضایی را به عنوان پناهگاه یا فضای امن اختصاص دهند.

وی افزود: در گام اول باید ظرفیت‌های موجود پناهگاه‌ها شناسایی شوند که این دستورالعمل به نهاد‌های مسئول ارائه شد. گام دوم مربوط به چگونگی ساخت پناهگاه‌هاست تا در شرایط بحران بتوانند تاب‌آوری شهر‌ها را افزایش دهند و به شکل یکپارچه با ساختار کالبدی شهر‌ها درآیند.

شناسایی ساختمان‌های ناایمن و افزایش تاب‌آوری اجتماعی

راهب گفت: یکی دیگر از اقدامات مرکز، شناسایی ساختمان‌های ناایمن است. این کار پیش‌تر انجام شده و فهرستی از این ساختمان‌ها به تفکیک مناطق شهرداری تهران برای مدیریت بحران ارسال شده است. هدف این است که هشداری باشد برای ساختمان‌هایی که در شرایط انفجار ممکن است دچار تخریب مضاعف شوند.

تدوین و به کارگیری دستورالعمل تاب آوری اجتماعی در شرایط بحران

وی همچنین درباره اقدامات مرکز تحقیقات در موضوعات اجتماعی شرایط بحران، گفت: در بخش اجتماعی، دستورالعملی برای افزایش تاب‌آوری اجتماعی در شرایط بحران تدوین شد که تاثیرات کالبدی هم دارد و برای فضا‌های شهری راهکار‌هایی ارائه می‌دهد تا تاب‌آوری انسانی و اجتماعی هنگام بحران افزایش یابد.

ضرورت استفاده بهینه از دستورالعمل‌ها

راهب اظهار امیدواری کرد: این دستاورد‌ها در اختیار جامعه تخصصی قرار گیرد و مردم با دید بازتری از این دستورالعمل‌ها استفاده کنند.

وی تصریح کرد: ما در مراکز، سازمان‌ها و شرکت ها، وظیفه داریم تاب‌آوری جامعه را افزایش دهیم و آسیب‌پذیری اجتماعی و کالبدی را به حداقل برسانیم.

پدافند غیرعامل یک ضرورت در توسعه شهری و ساخت سازه‌هاست

وی تاکید کرد: موضوع پدافند غیرعامل در سیاست‌های کلی نظام، اساسنامه و مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری مورد توجه قرار گرفته است. حتی یک جلد کتاب در مقررات ملی ساختمان به آن اختصاص یافته است. اما در عمل در سطح شهر‌ها و سکونتگاه‌ها به خوبی اجرا نشده است.

راهب توضیح داد: شاید دلیل آن این باشد که پدافند غیرعامل را جدا از بحث افزایش تاب‌آوری در برابر بحران‌های انسانی و غیرانسانی دیده‌اند، در حالی که باید آن را به عنوان یک اصل و رویکرد در ساخت و ساز و توسعه شهر‌ها و نه یک مبحث جداگانه تلقی کرد. این دوگانگی باعث شده این موضوع به اندازه کافی مورد توجه نباشد. باید پدافند غیرعامل به عنوان یک ضرورت در توسعه شهری و ساخت سازه‌ها در نظر گرفته شود.

منبع: وزارت راه و شهرسازی