باشگاه‌ خبرنگاران جوان؛ محبوبه کباری- طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها یکی از سیاست‌های تازه در حوزه حکمرانی مالی است که تلاش می‌کند رابطه‌ی بین مردم و دولت را در مسیر مالیات‌دهی بازتعریف کند. در این طرح، مودیان می‌توانند تعیین کنند که مالیات پرداختی آنها در چه پروژه‌هایی و در کدام منطقه مصرف شود؛ روشی که نه‌تنها به مشارکت مستقیم مردم منجر می‌شود، بلکه به افزایش شفافیت مالی نیز کمک می‌کند.

این طرح برای نخستین‌بار در سال ۱۴۰۳ به اجرا درآمد و در همان سال، بیش از ۱۲ هزار میلیارد تومان از درآمد‌های مالیاتی با نظر مستقیم مردم صرف اجرای ۱۹۱۵ پروژه عمرانی شد. پروژه‌هایی که عمدتاً در حوزه‌های راه‌سازی، آب‌رسانی و توسعه زیرساخت‌ها بودند و بسیاری از آنها سال‌ها در انتظار تأمین اعتبار باقی مانده بودند.

با استقبال مردم و نتایج مثبت سال گذشته، در سال ۱۴۰۴ نیز اجرای این طرح ادامه یافته و میزان اعتبارات آن با رشد قابل توجه به ۱۸.۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. قرار است امسال نیز بخش عمده‌ای از این منابع با نظر مستقیم مردم صرف پروژه‌های اولویت‌دار، به‌ویژه در حوزه‌های آبرسانی و انرژی شود. برای بررسی ابعاد مختلف این طرح، سراغ دکتر صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی رفتیم و نظر ایشان را درباره مزایا، چالش‌ها و الزامات تداوم این مسیر جویا شدیم.

در همين راستا صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اجرای طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها، این اقدام را گامی مؤثر در راستای مردمی‌سازی حکمرانی و افزایش شفافیت مالی دانست. به گفته‌ی او، یکی از مشکلات همیشگی در نظام مالیاتی کشور این بود که مردم نمی‌دانستند مالیات پرداختی‌شان دقیقاً در کجا مصرف می‌شود و همین موضوع گاه باعث ایجاد بی‌اعتمادی یا بی‌انگیزگی در پرداخت مالیات می‌شد.

وی ادامه داد: درحال حاضر  اجرای این طرح، مردم نه‌تنها نقش ایفا می‌کنند، بلکه اثر مستقیم تصمیم‌شان را در سطح شهر، روستا یا منطقه خود مشاهده می‌کنند.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه این طرح از جنبه‌های مختلفی ارزشمند است گفت:  وقتی  مودیان بدانند مالیات پرداختی‌شان در پروژه‌ای هزینه می‌شود که خودشان انتخاب کرده‌اند، طبیعی است که با رضایت و شوق بیشتری مالیات می‌دهند. دوم اینکه این شفاف‌سازی، سرمایه اجتماعی را تقویت می‌کند. مردم احساس می‌کنند بخشی از تصمیم‌گیری‌های توسعه کشور هستند و همین، احساس تعلق به نظام را بالا می‌برد. سوم هم اینکه این مشارکت مردمی باعث می‌شود اعتماد عمومی به عملکرد دولت افزایش پیدا کند.

او تأکید کرد:  برای موفقیت این طرح، لازم است پروژه‌هایی که برای سرمایه‌گذاری مردمی معرفی می‌شوند، با اولویت‌های واقعی کشور هم‌راستا باشند.

به گفته وی : اگر پروژه‌ها به درستی انتخاب نشوند و صرفاً بر اساس سلیقه‌های منطقه‌ای پیش بروند، ممکن است منابع به شکل متوازن توزیع نشود یا پروژه‌های غیرضروری در اولویت قرار گیرند. پس لازم است دولت و نهاد‌های اجرایی، سازوکاری طراحی کنند که هم انتخاب مردم حفظ شود و هم پروژه‌ها با نیاز‌های کلان کشور منطبق باشد.

وی با اشاره  به محدودیت منابع کشور  گفت: واقعیت این است که ما با تراز عملیاتی منفی مواجه‌ایم؛ یعنی درآمد‌های غیرنفتی کشور، به‌ویژه مالیات، کفاف هزینه‌های جاری دولت را نمی‌دهد. اگر تمام مالیات‌ها صرف پروژه‌های عمرانی شود، ممکن است در تأمین هزینه‌های ضروری مانند حقوق، بیمه، آموزش و سلامت عمومی با مشکل روبه‌رو شویم. این موضوع به آن معنا نیست که مشارکت مردم یا اجرای طرح ایراد دارد، بلکه باید در مدیریت منابع دقت کنیم.

صمصامی تأکید کرد: اگر محدودیت منابع نداشتیم، قطعاً ترجیح این بود که کل مالیات‌ها به سمت پروژه‌های عمرانی و زیرساختی برود. چون اینها به رشد اقتصادی و اشتغال هم کمک می‌کند. اما ما در شرایطی هستیم که معیشت مردم برای ما مهم‌تر از هر چیزی است؛ بنابراین باید بین هزینه‌های جاری و عمرانی تعادل برقرار کنیم و اجازه ندهیم اجرای یک بخش، به هزینه بخش دیگر تمام شود.

 عضو کمیسیون اقتصادی مجلس  توضیح داد: دولت باید مدلی دقیق و قابل پایش طراحی کند. از جمله نکاتی که باید به آن توجه شود این است که هر پروژه‌ای که تأمین مالی‌اش کامل شد، به‌طور خودکار از فهرست انتخاب مردم خارج شود. این کمک می‌کند منابع به شکل پراکنده توزیع نشوند و از تکرار تخصیص به پروژه‌های تکمیل‌شده جلوگیری شود. همچنین ضروری است نظارت بر اجرای پروژه‌ها تقویت شود تا مردم نسبت به روند پیشرفت آنچه انتخاب کرده‌اند، آگاه باشند.

 صمصامی با اشاره به اولویت‌های تعیین‌شده در سال ۱۴۰۴ گفت: امسال تمرکز اصلی بر پروژه‌های حوزه آبرسانی و انرژی است؛ دو حوزه‌ای که در بسیاری از نقاط کشور با چالش مواجه‌اند. اجرای پروژه‌های عمرانی کشور با نظر مردم و با منابع مالیاتی پرداختی خود مردم اثربخشی طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها را دوچندان می‌کند؛ بنابراین نشان‌دار کردن مالیات‌ها با سپردن انتخاب محل هزینه‌کرد به مردم، شفافیت و مشارکت را افزایش داده و سرمایه اجتماعی را تقویت می‌کند.