باشگاه خبرنگاران جوان؛ حمید جنیدی‌مقدم - بر اساس شواهد و قرائن موجود، سابقه اولین تزریق خون در کشور ما به سال‌های ابتدایی دهه ۲۰ هجری شمسی برمی‌گردد. در واقع در این سال‌ها با توجه به نوپا بودن طب انتقال خون و ناآشنا بودن اذهان عمومی با این مقوله، دریافت خون از داوطلبان برای تزریق به بیماران به سختی انجام می‌گرفت و راضی کردن افراد برای دادن خون عمدتا به ابتکار عمل پزشک بستگی داشت.

در واقع بیمارستان‌های ارتش و مراکز جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران از اولین مراکزی بودند که به صورت سیستماتیک اقدام به جمع آوری خون از میان اعضا و داوطلبان خود نمودند.

به تدریج با شناخته شدن ارزش حیاتی تزریق خون در نجات بیماران و افزایش تجویز خون در مراکز درمانی و جمع‌آوری خون داوطلبان جوابگوی نیاز بیماران نبود و تنها راه چاره پرداخت مبالغی در برابر دریافت خون بود؛ و از همینجا پای واسطه‌ها به ماجرا باز شد. بنگاه‌هایی که خون را در ازای پرداخت مبالغ اندکی از مردم می‌خریدند و به بهای گزاف به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌فروختند. بدیهی است که مشتریان این بنگاه‌ها را عمدتا افراد بی‌بضاعت و به ویژه معتادان و خیابان خواب‌ها تشکیل می‌دادند و بدیهی است که کمترین کنترلی از نظر بررسی سلامت و کیفیت روی خون‌ها وجود نداشت. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که ضرب المثل‌های (خون فروشی) و (خون کسی را توی شیشه کردن) از همینجا وارد زبان فارسی شده‌اند.

در واقع معرفی سازمان انتقال خون ایران به عنوان تنها متولی تهیه خون در کشور گامی بود برای متمرکز کردن و همسویی تمام امکانات موجود در زمینه طب انتقال خون، به منظور ارتقای کمی و کیفی در روند تامین خون و فراورده‌های خونی مورد نیاز. هدفی که همواره به عنوان یکی از ارکان اصلی سازمان مطرح بوده و مورد توجه قرار داشته است.

بر همین اساس خاتمه دادن به سیستم خرید و فروش خون و تعطیلی بنگاه‌های واسطه از اولین دستاورد‌های این سازمان بود. لیکن در آن سال‌ها با توجه به عدم آشنایی کافی اقشار مختلف جامعه با این مقوله حیاتی؛ سیستم جایگزینی خون؛ یعنی دریافت خون از آشنایان و بستگان فرد بیمار تنها راه حل موجود به نظر می‌رسید. سیستمی که تا سال ۷۶ همچنان پابرجا باقی ماند.

شاید به جرات بتوان گفت انقلاب اسلامی و پس از آن جنگ تحمیلی بهترین فرصت را برای معرفی نقش حیاتی و ارزشمند سازمان انتقال خون فراهم ساخت.  

همزمان با گسترش فعالیت سازمان و رشد فزاینده جمعیت داوطلبان اهدای خون؛ ارتقای کیفیت فراورده‌های خونی نیز توجه ویژه‌ای را به خود معطوف داشت. به ویژه با شناسایی عوامل بیماری‌زای منتقله از طریق خون مثل ویروس‌های هپاتیت ـ بی (HBV)؛ اچ ـ آی ـ وی (HIV) و هپاتیت سی (HCV)؛ ارتقای سلامت فراورده‌های خونی جایگاه خاصی را در فعالیت‌های کنترل کیفی سازمان به خود اختصاص داد.

به تدریج و همزمان با پیشرفت‌های چشمگیر علم پزشکی در زمینه طب انتقال خون، به کارگیری فناوری روز دنیا در تمامی مراحل تامین فراورده‌های خونی از جذب و انتخاب اهداکنندگان؛ انجام آزمایشات بررسی ویروسی روی تک تک کیسه‌های خونی؛ تهیه و نگهداری فراورد‌های خونی و در نهایت ارسال فراورده به بانک خون‌های بیمارستانی کارنامه درخشانی را برای انتقال خون ایران رقم زده‌اند. ضمن اینکه پیاده سازی سیاست‌های سازمان جهانی بهداشت، از جمله حذف سیستم جایگزینی خون و جمع آوری خون از اهداکنندگان داوطلب؛ آزمایشات غربالگری خون، اهدای مستمر، سیستم خودحذفی محرمانه و ... موقعیت ممتازی را برای این سازمان در بین کشور‌های منطقه فراهم ساخته است.

رسیدن شاخص اهدای خون به عدد ۲۶ در هر هزار نفر جمعیت کشور، نشان‌دهنده روند رو به رشد استقبال مردم برای اهدای خون است. اما مسلما ادامه این سیر صعودی تنها در سایه تبدیل ضرورت اهدای خون به یک فرهنگ و یک باور عمومی میسر خواهد بود. حرکتی که توجه تک تک افراد جامعه و حمایت همه جانبه سازمان‌ها و نهاد‌های مسئول در زمینه سلامت و فرهنگ کشور را طلب می‌کند.

در همین رابطه، شهرام میرزایی، معاون اجتماعی سازمان انتقال خون کشور در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: اکنون در حوزه پلاسما و تولید دارو‌های مشتق از پلاسما سازمان انتقال خون از پیشرفت بالایی برخوردار است به طوری که تولید پلاسما از ۱۸۰ هزار لیتر به ۴۰۰ هزار لیتر در سال جاری رسیده است.

به گفته وی، در ۴ ماه ابتدایی امسال ۸۴۸ هزار واحد خون توسط مردم نوع دوست اهدا شده است.

شهرام میرزایی بیان کرد: تعداد اهدای خون بانوان در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته از افزایش ۱۷ درصدی برخوردار است به طوری که امسال ۴۴ هزار و ۳۷۰ واحد خون توسط بانوان اهدا شده در حالی که در سال گذشته حدود ۳۷ هزار و ۷۱۴ واحد خون اهدا شده بود.  

 شهرام میرزایی تاکید کرد: اکنون آزمایش‌های مولکولی و پیشرفته جهت تشخیص بیماری‌هایی مانند هپاتیت بی و همچنین آزمایش‌های خوبی در زمینه تشخیص سریع و با دقت ویروس‌های مختلف در سازمان انتقال خون کشور انجام می‌شود.

به گفته وی، گسترش و نوسازی نرم افزاری امور، ایجاد شبکه خون رسانی ملی برای تامین خون استانی در مواقع ضروری و مدیریت ذخایر خون در سراسر کشور از جمله اقدامات انجام شده در چند سال اخیر در سازمان انتقال خون کشور است.  

وی اضافه کرد: اکنون میزان ذخایر خون کشور از ۴ به ۸ روز ارتقا پیدا کرده است.

معاون اجتماعی سازمان انتقال خون کشور تصریح کرد: یکی از نکات برجسته و اقدامات خوب سازمان در این سال‌ها اهدای خون کاملا داوطلبانه در سراسر کشور و سازمان انتقال خون ایران است که نیاز بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به خون و فرآورده‌های خونی را به طور کامل تامبن می‌کند.

شهرام میرزایی ادامه داد: خدمت رسانی به مردم توسط سازمان انتقال خون کشور وارد ۵۱امین سال شده است و سازمان انتقال خون در این سال‌ها دستاورد‌های درخشانی داشته است.