باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - رودخانه کشکان که زمانی مظهر زندگی، برکت و هویت فرهنگی مردمان زاگرس‌نشین بود، امروز به مسیری خشکیده و رنجور بدل شده است؛ مسیری که بیشتر از آنکه یادآور طراوت آب و سرسبزی باشد، نشانه‌ای از بی‌توجهی انسان به طبیعت و بی‌برنامگی در مدیریت منابع آبی است.

کشکان نه تنها یک رود، بلکه بخشی از حافظه تاریخی و زیست‌فرهنگی لرستان بوده است. روستا‌ها و شهر‌های زیادی بر حاشیه آن شکل گرفته‌اند و زمین‌های کشاورزی حاصلخیزش به نسل‌ها زندگی بخشیده است.

 آواز‌های محلی، قصه‌ها و آیین‌های مردم این دیار نیز گاه با نام کشکان گره خورده‌اند. به همین دلیل، مرگ تدریجی این رودخانه چیزی فراتر از بحران زیست‌محیطی است؛ این پدیده، تهدیدی برای هویت جمعی مردم منطقه محسوب می‌شود.

کشکان در احتضار؛ فاجعه‌ای زیست‌محیطی در قلب لرستان

 سدسازی‌های بی‌رویه: ساخت سد‌هایی که بدون مطالعه کافی زیست‌محیطی صورت گرفته، جریان طبیعی رودخانه را مختل کرده است.

برداشت‌های غیرقانونی آب: حفر چاه‌های عمیق و انحراف مسیر آب برای مصارف کشاورزی و صنعتی، حقابه رودخانه را ربوده است.

 تغییر اقلیم و خشکسالی: کاهش بارندگی در سال‌های اخیر و افزایش دمای هوا، رودخانه را بیش از پیش آسیب‌پذیر کرده است.

آلودگی و تخریب زیست‌بوم: ورود فاضلاب شهری و پساب‌های صنعتی و همچنین برداشت بی‌رویه شن و ماسه از بستر رودخانه، حیات آن را به مرز نابودی کشانده است.

پیامد‌های اجتماعی و زیست‌محیطی

خشکیدن کشکان به معنای نابودی زیستگاه‌های جانوری، کاهش تنوع گیاهی و از بین رفتن خاک حاصلخیز منطقه است. اما پیامد‌ها تنها به طبیعت محدود نمی‌شوند؛ کشاورزی محلی رو به افول است، مهاجرت از روستا‌ها شدت گرفته و معیشت هزاران نفر در معرض تهدید قرار دارد. حتی امنیت روانی مردم نیز آسیب دیده است، چراکه دیدن مرگ رودخانه‌ای که قرن‌ها نماد زندگی بوده، زخم عمیقی بر جان جامعه محلی می‌گذارد.

مرگ یا فرصت برای بیداری؟

اگرچه وضعیت امروز کشکان نگران‌کننده است، اما می‌تواند زنگ هشداری جدی برای بازنگری در مدیریت آب کشور باشد. احیای این رودخانه، نیازمند اراده‌ای ملی، برنامه‌ای علمی و مشارکت مردمی است. کاهش سدسازی‌های غیرضروری، احیای حقابه، مدیریت پایدار کشاورزی و آموزش جوامع محلی از جمله اقداماتی است که می‌تواند روزنه‌ای از امید بیافریند.

مرگ رودخانه کشکان، مرگی آرام و خاموش نیست؛ فریادی است علیه فراموشی طبیعت. هر قطره‌ای که در این رود خشک شود، بخشی از میراث فرهنگی و زیست‌محیطی ما از میان می‌رود. شاید هنوز بتوان دست بر زخم کشکان نهاد و درمانی برای آن یافت، اما فردا شاید بسیار دیر باشد.