باشگاه خبرنگاران جوان؛ رویا نادری - نادر زینالی، سرپرست اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی البرز در یادداشتی نوشت: پنجم مهرماه، روز جهانی گردشگری، فرصتی است برای بازخوانی نقش این صنعت در معادلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی استان‌ها. این روز یادآوری می‌کند که گردشگری دیگر یک فعالیت تفریحی یا لوکس نیست؛ بلکه یک صنعت چندوجهی و اثرگذار است که می‌تواند ساختارهای اقتصادی را متحول، هویت فرهنگی را تقویت و سرمایه اجتماعی را بازآفرینی کند.

البرز، استانی که اغلب در ذهن مردم به عنوان «گذرگاه» میان پایتخت و شمال کشور شناخته می‌شود، در حقیقت ظرفیت‌های بی‌شماری برای تبدیل‌شدن به یک مقصد گردشگری مستقل دارد. از کوهستان‌های چشم‌نواز طالقان و جاده چالوس گرفته تا روستاهای بکر کردان، از محوطه‌های باستانی اشتهارد تا کاروانسراهای تاریخی، از صنایع‌دستی متنوع تا آیین‌های بومی، میراث صنعتی، امامزادگان و گردشگری مذهبی، این استان مجموعه‌ای از جاذبه‌های متنوع را در خود جای داده است که در صورت برنامه‌ریزی علمی می‌تواند به یک کانون گردشگری مهم در کشور و حتی منطقه بدل شود.

بر اساس برآوردهای جهانی، ورود هر گردشگر به مقصد، به طور متوسط سه شغل مستقیم و ۶ شغل غیرمستقیم ایجاد می‌کند. این شاخص به‌روشنی نشان می‌دهد که توسعه گردشگری می‌تواند یکی از مؤثرترین راهکارها برای کاهش بیکاری و رونق کسب‌وکارهای خرد باشد. در استانی مانند البرز که با رشد جمعیت، مهاجرپذیری و نیاز روزافزون به اشتغال پایدار مواجه است، گردشگری می‌تواند همان حلقه گمشده‌ای باشد که هم اقتصاد محلی را فعال کند و هم مانع مهاجرت نیروهای جوان به سایر نقاط کشور شود.

تأثیر اقتصادی گردشگری تنها به ایجاد شغل محدود نمی‌شود؛ این صنعت زنجیره‌ای گسترده از خدمات را فعال می‌کند: حمل‌ونقل، رستوران‌ها، فروشگاه‌های صنایع‌دستی، اقامتگاه‌ها، تورهای محلی، تولیدکنندگان مواد غذایی و حتی هنرمندان و راهنمایان فرهنگی. در واقع هر گردشگر یک جریان کوچک اقتصادی است که منابع درآمدی را در سطح محلی توزیع می‌کند.

برای بهره‌گیری از این ظرفیت، لازم است نگاه ما به گردشگری از یک فعالیت تفننی و فصلی به یک صنعت پایدار تغییر کند. این امر مستلزم سرمایه‌گذاری هدفمند در زیرساخت‌هاست: بهبود جاده‌های دسترسی، توسعه اقامتگاه‌های استاندارد، ایجاد مراکز اطلاع‌رسانی و راهنمای گردشگری، آموزش نیروهای متخصص و بهبود کیفیت خدمات. بدون چنین اقداماتی نمی‌توان انتظار داشت البرز به مقصدی رقابتی در سطح ملی و منطقه‌ای بدل شود.

یکی از چالش‌های اصلی گردشگری البرز، ضعف در برندسازی و روایتگری است. هنوز تصویر غالب از البرز در ذهن بسیاری، «ترافیک جاده چالوس» است. ما باید داستان‌های البرز را بازگو کنیم از تاریخ کرج و نقش آن در مسیر کاروان‌های قدیم تا زندگی عشایر و آیین‌های سنتی، از میراث صنعتی و کارخانجات قدیمی تا جاذبه‌های طبیعی و اکوتوریستی. رسانه‌ها، مستندسازان و فعالان حوزه محتوا می‌توانند با روایتگری هوشمندانه، تصویری تازه از البرز بسازند و آن را از استان عبوری به مقصد گردشگری بدل کنند.

تجربه‌های موفق جهانی نشان داده‌اند که وقتی مردم محلی در منافع گردشگری سهیم باشند، کیفیت خدمات ارتقا می‌یابد و پایداری این صنعت تضمین می‌شود. در روستاهای هدف گردشگری البرز، حمایت از اقامتگاه‌های بوم‌گردی، آموزش مهارت‌های مهمان‌نوازی، تقویت صنایع‌دستی و ایجاد بازارچه‌های محلی می‌تواند هم درآمد پایدار ایجاد کند و هم مهاجرت معکوس را تشویق کند. این مشارکت اجتماعی، علاوه بر آثار اقتصادی، هویت فرهنگی منطقه را نیز تقویت می‌کند.

البرز دارای اکوسیستم‌های حساسی است؛ از کویر اشتهارد تا جنگل‌های کوهستانی طالقان. توسعه گردشگری بدون در نظر گرفتن ظرفیت برد محیطی می‌تواند به فرسایش منابع و آسیب‌های زیست‌محیطی منجر شود. بنابراین برنامه‌ریزی گردشگری باید بر اساس اصول علمی، ارزیابی اثرات زیست‌محیطی و مشارکت کارشناسان انجام گیرد. مدیریت پسماند در مقاصد پرتردد، کنترل ساخت‌وسازهای بی‌رویه و حفظ تنوع زیستی از مهم‌ترین وظایفی است که باید در این مسیر مورد توجه قرار گیرد.

اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان البرز با درک این مسئولیت، تمام توان خود را برای تحقق این اهداف به کار گرفته است. از تدوین طرح‌های جامع گردشگری و شناسایی ظرفیت‌های جدید گرفته تا حمایت از سرمایه‌گذاران، صدور مجوز برای اقامتگاه‌های بوم‌گردی، مرمت آثار تاریخی و آموزش نیروی انسانی متخصص، این اداره‌کل تلاش دارد نقشه راه توسعه گردشگری را در عمل پیاده‌سازی کند.