
باشگاه خبرنگاران جوان - نشست خبری برنامه «دونقطه» روز چهارشنبه ۹ مهر در خبرگزاری مهر برگزار شد؛ نشستی که فرصتی تازه است برای بازخوانی رسالت این برنامه در پیوند میان زبان فارسی، هویت ملی و شور جوانی. زبان فارسی، بهعنوان سرمایه فرهنگی و میراث مشترک ایرانیان، همواره نیازمند بستری نو برای جریان یافتن در زندگی نسلهای جدید بوده است. «دو نقطه» با تلفیق سرگرمی، رقابت و محتوای فرهنگی، توانسته است فضایی پویا بیافریند که در آن نوجوانان با زبان مادری خود به میدان رقابتی پرهیجان پا میگذارند، و ادبیات فارسی را در قاب رسانه ملی با نشاطی تازه تجربه کنند.
در ابتدای جلسه، مجید ظریف (تهیهکننده) گفت: «سالها دغدغه ساخت برنامهای داشتیم که بتواند زبان فارسی را به شکلی خلاقانه و پرجاذبه در قاب رسانه ملی عرضه کند. بیشتر تلاشهای قبلی یا تکراری بودند یا نتوانستند مخاطب عام را با خود همراه کنند. از این جهت، ظهور برنامهای مثل «دونقطه» اتفاقی ارزشمند است که توانسته هم مخاطب عمومی را جذب کند و هم نوآوری به خرج دهد.»
او با بیان تاریخچهای از شکلگیری ایده «دونقطه» ادامه داد: «ما جمعی هستیم که از همان آغاز مسیر کاریمان، مسئله ایران را بهعنوان مأموریت شخصی و هویتی انتخاب کردهایم؛ چه در قالب رسانه و چه در پلتفرمهای دیگر. "دونقطه" هم محصول همین نگاه است. این برنامه بر سه محور استوار است: سرزمین ایران، زبان فارسی بهعنوان یکی از مهمترین مؤلفههای هویتی، و نوجوانانی که آینده این کشور را میسازند.»
او سپس از جرقه اولیه این ایده سخن گفت: «حدود ۱۱ یا ۱۲ سال پیش، امیرحسین خانیزاده(طراح برنامه) که آن زمان معلم ادبیات بود، اردویی برای دانشآموزان برگزار کرده بود. وقتی من و آقای صفری (تهیهکننده مشترک) به آن اردو رفتیم، با صحنهای مواجه شدیم که برایم شگفتانگیز بود: نوجوانان با تمام توان برای خواندن متنی از تاریخ بیهقی، در قالب یک مسابقه عجیب و پرهیجان، تلاش میکردند. مثلاً یکی از آیتمها این بود که یک نفر سرش را در سطل آب نگه دارد و همتیمیاش در همان زمان متنی از بیهقی را روان بخواند! این جدیت و انرژی نوجوانان برای حفظ و خوانش متون فارسی مرا تکان داد. همان لحظه حس کردم این ظرفیت میتواند به برنامهای تلویزیونی تبدیل شود.»
ظریف تأکید کرد که هدف «دونقطه» از ابتدا فراتر از سرگرمی بوده و تلاش کرده تا پیوندی میان هویت ملی، زبان فارسی و نسل نوجوان برقرار کند؛ پیوندی که به گفته او، جانمایه اصلی این مسابقه و رمز موفقیت آن است.
از «فارسیبازی» تا «دونقطه»؛ مسیری که به یک اتفاق بزرگ رسید
مجید ظریف در ادامه نشست خبری، به خاطرهای دیگر از جرقههای اولیه «دونقطه» اشاره کرد و گفت: «یکی از ابتکاراتی که در اردوهای دانشآموزی شکل گرفت و خیلی روی من اثر گذاشت، مسابقهای بود که بچهها باید اشعار کتابهای درسی را از حفظ میخواندند. اما نه در شرایط معمول؛ بلکه با هیجان و انرژیای شبیه مسابقات ورزشی. مثلاً به جای کُشتی یا کبدی، نوجوانان با یک نفس شعر سهراب سپهری یا اشعار سعدی را بلند و پرشور میخواندند. این ترکیب برایم بسیار عجیب و الهامبخش بود.»
او افزود: «همین تجربهها باعث شد ایده اولیه برنامه با نام "فارسیبازی" شکل بگیرد؛ و در نهایت، پس از چند سال پیگیری و تغییرات، آنچه امروز در قالب "دونقطه" میبینید به ثمر بنشیند.»
در بخش دیگری از نشست، نیما کرمی (مجری برنامه) درباره تجربه ورودش به این پروژه گفت: «وقتی برای اولینبار آقای ظریف با من تماس گرفت و توضیح داد، راستش را بخواهید تصورم از این مسابقه چیز دیگری بود. اما وقتی وارد جلسه شدم، نظرم کاملاً تغییر کرد. آن جلسه برای من نقطه عطف بود؛ چون برخلاف روال مرسوم که همهچیز خلاصه به یک گفتوگوی دو نفره میشود، دیدم تیمی کامل شامل تهیهکننده، کارگردان و سردبیران برنامه دور میز نشستهاند. تازه فهمیدم که برای این برنامه دو سال پیشتولید انجام شده، پژوهشهای میدانی در شهرستانها صورت گرفته و همهچیز با دقت و جدیت آماده شده است.»
کرمی اضافه کرد: «همین نگاه حرفهای و جدی بود که باعث شد تصمیم بگیرم وارد این مسیر شوم. الان هم معتقدم "دونقطه" یکی از متفاوتترین مسابقاتی است که تلویزیون درباره زبان فارسی ساخته و توانسته است بهخوبی با نوجوانان ارتباط بگیرد. اجرای چنین برنامهای برای من یک ریسک شیرین بود که خوشحالم پذیرفتم.»
«دونقطه»؛ تجربهای متفاوت که نگاه نخبگان را هم جلب کرد
در ادامه نشست، پرسشی درباره بازخورد جامعه ادبی و نخبگان حوزه زبان فارسی مطرح شد. مهدی صالحی، عضو شورای علمی برنامه در این باره توضیح داد که یکی از ویژگیهای «دونقطه»، پیوند عمیق آن با دغدغهمندان زبان و ادبیات فارسی است.
به گفته ایشان، در طول سالهای گذشته برنامههای متعددی با محوریت زبان فارسی در تلویزیون تولید شده بود، اما بیشترشان به دلیل تکرار، قالبهای سنتی و کمبود ایده تازه، نتوانستند جایگاهی جدی نزد مخاطب پیدا کنند. «دونقطه» اما توانست این جریان را تغییر دهد.
صالحی یادآور شد که شکلگیری این ایده حاصل جلسات مکرر با علاقهمندان و متخصصان ادبیات فارسی بوده است. همین ارتباط مستقیم با فعالان این حوزه باعث شد ساختار مسابقه از همان ابتدا جدی گرفته شود و برنامه در میان نخبگان نیز بازتاب مثبت داشته باشد.
به گفته او، یکی از نقاط قوت «دونقطه» این است که نه تنها نوجوانان و خانوادهها را به زبان فارسی نزدیک کرده، بلکه در جامعه دانشگاهی و ادبی نیز بهعنوان یک تجربه نو و موفق مورد توجه قرار گرفته است.
«دو نقطه»؛ معجزهای در پاسداشت زبان فارسی
در بخش دیگری از نشست، سخن از جایگاه زبان فارسی و تهدیدهایی که متوجه آن است به میان آمد؛ و مهدی صالحی تأکید کرد که آینده زبان فارسی، همچون بسیاری از زبانهای دیگر، در معرض «پوک شدن» قرار دارد؛ فرآیندی که به باور او، نتیجه برنامهریزیهای استعمار و آن چیزی است که از آن با عنوان «امپریالیسم زبانی» یاد میشود.
به گفته صالحی، تجربه کشورهای آفریقایی نشان میدهد که چگونه سلطه زبانی توانسته هویت ملتها را تهی کند. او هشدار داد که اگرچه زبان فارسی هنوز به چنین مرحلهای نرسیده است، اما نشانههای نفوذ و بیتوجهی به این میراث ملی آشکار است.
صالحی افزود: «سالها فعالیت در حوزه زبان و ادبیات، نهایتاً به برنامههایی محدود شده بود که یا در حد شبهای شعر باقی میماندند یا به گفتگوهایی کوتاه با کارشناسانی که حتی نامشان گاه اشتباه بیان میشد. در چنین فضایی، شکلگیری برنامهای چون «دو نقطه» را باید معجزهای دانست.»
او تأکید کرد که «دو نقطه» توانسته زبان فارسی را از محافل محدود و رسمی به عرصه عمومی بیاورد و با بهرهگیری از قالبهای جذاب و روزآمد، نوجوانان، جوانان و خانوادهها را با هویت زبانی و ادبی خود پیوند دهد.
«دو نقطه» و افق تازهای در «اقتصاد زبان»
در ادامه نشست خبری، علیرضا گرانپایه، سردبیر برنامه از جایگاه «اقتصاد زبان» گفت؛ مفهومی جهانی که امروزه بخش قابل توجهی از صنعت سرگرمی و آموزش را در بر گرفته است. او گفت: بر اساس آمار، حدود پنج درصد از بازیهای موبایلی جهان به بازیهای کلمهای اختصاص دارند؛ حوزهای که نشان میدهد زبان نه تنها ابزاری فرهنگی، بلکه ظرفیتی اقتصادی و آیندهساز است.
به باور ایشان، این برنامه برای نخستین بار کوشیده است با تکیه بر فرهنگ و هویت ایرانی، نمونهای اصیل از برنامهسازی در این عرصه ارائه دهد؛ برنامهای که نه محصول تقلید از قالبهای غربی، بلکه زاییده دغدغه پاسداشت زبان فارسی و اعتماد به توانمندیهای نوجوانان ایرانی است. او تأکید کرد که آینده زبان در دست «زبانآوران» است، نه صرفاً سیاستمداران یا مدیران فرهنگی.
حاضران همچنین از چالشهای ذهنی و فشارهای روانی نوجوانان در مراحل پایانی مسابقه یاد کردند؛ جایی که برای حفظ سلامت روحی شرکتکنندگان، حتی از مشاوره روانشناسان استفاده شد. تجربه نشان داد که رقابتهای زبانی، هرچند فاقد بُعد فیزیکیاند، اما از نظر هیجان و تأثیرگذاری دستکمی از مسابقات ورزشی ندارند.
یکی از نقاط قوت «دو نقطه» به گفته برگزارکنندگان، حضور چهرههایی در تیم ایدهپردازی بود که با اطمینان و جسارت مسیر طراحی بازیها را هموار کردند. نمونهای از آن، خلق ناگهانی بازی «بغلی بگیر» بود که تنها در چند دقیقه طراحی شد اما به سرعت به یکی از بازیهای روان و محبوب برنامه بدل شد. به تعبیر ایشان، آن پنج دقیقه طراحی، محصول چندین سال تجربه جمعی بود که در لحظهای به ثمر نشست.
بخش دیگری از این نشست به فرایند گزینش شرکتکنندگان اختصاص یافت. مجید گلستانه مدیر دبیرخانه «مسابقه دونقطه» گفت: برخلاف بسیاری از مسابقات تلویزیونی، «دو نقطه» با سفر به استانها و شهرهای مختلف و برگزاری پایشهای میدانی، نوجوانان علاقهمند به زبان و ادبیات فارسی را شناسایی و دعوت کرد. این مسیر که با تلاشهای گسترده و حتی لحظات دشوار همراه بود، به گفته ایشان این سفرها چنان دراماتیک و پرماجرا بود که مستندسازیاش میتوانست خود به یک روایت مستقل بدل شود.
زبان، قهرمان اصلی «دو نقطه»
در بخش دیگری از نشست، مجید ظریف تأکید کرد که «دو نقطه» از همان ابتدا با یک اصل بنیادین شکل گرفت: حفظ شأن زبان فارسی در قالب سرگرمی. ظریف توضیح داد که بر خلاف بسیاری از مسابقات تلویزیونی که برای ایجاد جذابیت به بازیهای فیزیکی متکی میشوند، «دو نقطه» عامدانه از این مسیر فاصله گرفته است.
او گفت: زبان فارسی به اندازهای غنی و پرظرفیت است که به خودی خود میتواند بستر طراحی بازیهای متنوع و مهیج باشد؛ هدف آن بود که جذابیت برنامه نه از دویدنها و حرکات نمایشی، بلکه از دل واژهها و مهارتهای زبانی بجوشد.
از دیگر اصول مهم، تمرکز بر حضور نوجوانان بود. انتخاب این گروه سنی، نه فقط به دلیل جایگاه تربیتی آنان، بلکه به دلیل حساسیت و سختگیری طبیعی نسل امروز نسبت به سرگرمی و محتوا صورت گرفت. زیرا نوجوانان سلیقهای متفاوت دارند و اگر محتوایی نتواند آنان را جذب کند، به سرعت از آن فاصله میگیرند. از همین رو، قرار گرفتن نوجوانان در مرکز مسابقه به معنای واقعی، آزمونی برای اصالت و کیفیت «دو نقطه» بود.
«دو نقطه»؛ تجربه ساخت یک مسابقه اورجینال در تلویزیون
در بخش دیگری از نشست خبری، علیرضا گرانپایه، سردبیر برنامه به تجربههای پشت صحنه تولید «دو نقطه» پرداخت و از دشواریهای خلق یک مسابقه کاملاً اورجینال سخن گفت. او تأکید کرد که برخلاف بسیاری از تولیدات تلویزیونی که به سراغ کپیبرداری از نمونههای خارجی میروند، «دو نقطه» با جسارت تمام تصمیم گرفت زمین تازهای را برای خود بسازد و مسابقهای با طراحی کاملاً بومی و اصیل ارائه دهد.
به گفته ایشان، طراحی بازیها با چالشهایی همراه بود؛ برخی بازیها تا لحظه پایانی هیجان کافی ایجاد نمیکردند و نتیجه مسابقه از همان دقایق ابتدایی قابل پیشبینی میشد. همین بازنگریها منجر شد تا بازیها با هم ادغام یا بازطراحی شوند تا تعلیق و هیجان تا لحظه آخر حفظ شود. آنان معتقدند که رسیدن به این مرحله، حاصل «ریسکپذیری جمعی» و کنار هم قرار گرفتن درست افراد در زمان مناسب بوده است.
از نگاه تیم سازنده، «شرکتکنندگان» قلب تپنده هر مسابقهاند. انتخاب دقیق نوجوانان شرکتکننده در «دو نقطه» از مهمترین دغدغههای دبیرخانه مسابقه بود؛ فرایندی که با وسواس و صرف زمان بسیار انجام شد تا حضور هر نوجوان نهتنها به کیفیت رقابت، بلکه به گرما و جذابیت کلی مسابقه بیفزاید.
به تعبیر علیرضا گرانپایه، «دو نقطه» مصداق تجربهای کمنظیر است؛ تجربهای که نشان داد میتوان در تلویزیون، بدون تکیه بر الگوهای خارجی، یک مسابقه اورجینال و ماندگار خلق کرد.
«دو نقطه» و سفر طولانی برای کشف نوجوانان مستعد
در ادامه نشست، عوامل «دو نقطه» از روند شگفتانگیز و طاقتفرسای انتخاب شرکتکنندگان سخن گفتند؛ فرایندی که به گفته آنها، قلب تپنده این مسابقه و مهمترین راز موفقیتش است.
به گفته مجید ظریف، حساسیت در انتخاب نوجوانان شرکتکننده از همان ابتدا بهعنوان اصل محوری پروژه در نظر گرفته شد. برخلاف بسیاری از مسابقات تلویزیونی که به سراغ «نخبگان ادبی» یا محافل آمادهای چون حلقههای نقالی و فردوسیخوانی میروند، تیم «دو نقطه» مسیر متفاوتی برگزید. آنها میخواستند نوجوانانی را پیدا کنند که استعداد و شوق ادبیات را در دل زندگی روزمره خود پنهان کردهاند؛ کسانی که شاید هیچگاه در قاب تلویزیون جایی برای عرضاندام نمییافتند. این مسیر ساده نبود. از میان ۱۲ هزار نفر ثبتنامکننده، هزاران نفر در آزمونهای کتبی، مصاحبههای حضوری و تستهای جلوی دوربین ارزیابی شدند. تیم تولید در سفری فشرده به چندین استان کشور، با بیش از ۱۵۰۰ نوجوان بهصورت رودررو دیدار کرد؛ تلاشی صادقانه برای کشف نوجوانانی که قرار بود روح تازهای به «دو نقطه» ببخشند. به گفته عوامل، این تجربه نهتنها در فصل اول به بار نشست، بلکه در فصل جدید نیز بهعنوان الگویی موفق ادامه یافته و همچنان مسیر تازهای برای انتخاب نسل آینده زبانآوران ایرانی ترسیم میکند.
تجربهای ماندگار برای نوجوانان در «دو نقطه»
یکی از بخشهای مهم نشست، روایت صمیمی سنا جدیدی، شرکتکننده نوجوان برنامه «دو نقطه» بود؛ روایتی که نشان داد این مسابقه صرفاً یک رقابت تلویزیونی نیست، بلکه تجربهای بیبدیل در مسیر رشد و خودشناسی نوجوانان به شمار میرود. به گفته او، حضور در این مسابقه برای بسیاری از شرکتکنندگان «بهترین تجربه زندگی» بوده است؛ تجربهای که هرچند برای برخی تنها یک روز و برای عدهای چندین روز به طول انجامید، اما اثری ماندگار بر روح و ذهن آنان گذاشت.
او همچنین نقش نیما کرمی، مجری برنامه را در ایجاد این تجربه مثبت برجسته دانست. به گفته جدیدی، ارتباط صمیمانه و شوخطبعی کرمی سبب شد فضای اجرا برای نوجوانان سادهتر و لذتبخشتر شود و آنان بتوانند بدون فشار و استرس، تواناییهای واقعی خود را نشان دهند.
سخنان سنا جدیدی بار دیگر تأکید کرد که «دو نقطه» تنها یک مسابقه نیست؛ بلکه مدرسهای زنده برای پرورش اعتمادبهنفس، تجربه جمعی، و آشنایی با زیباییهای زبان فارسی است؛ تجربهای که نوجوانان از آن با عنوان «بهترین لحظههای زندگی» یاد میکنند.
نیما کرمی و صمیمیتی پدرانه با شرکت کنندگان
نیما کرمی با تأکید بر نقش ارتباط انسانی و صمیمانه در اجرای «دو نقطه»، گفت: «در برنامهای که مخاطب اصلی آن نوجوان است، مجری باید علاوه بر حفظ استانداردهای حرفهای، ارتباطی پدرانه و دلسوزانه با بچهها داشته باشد. حتی شوخیها، خندهها و واکنشها باید سنجیده باشد تا خدشهای به روحیه نوجوانان وارد نشود. شاید اگر نقطه قوتی در اجرای من دیده شده، همین توجه به این ارتباط انسانی بوده است.»
در ادامه نشست، یکی دیگر از نوجوانان شرکتکننده نیز از تجربه حضور خود در «دو نقطه» گفت. راشن ولایی، ۱۵ ساله و دانشآموز پایه دهم، درباره مسیر ورودش به این برنامه توضیح داد: « وقتی مدرسهمان اطلاعیه برنامه را برای تست داد، همراه چند نفر دیگر شرکت کردیم. ابتدا فکر کردیم کنسل شده، اما بعد از تماس عوامل، مراحل تست کتبی و مصاحبه حضوری انجام شد. در نهایت وارد کار شدیم. در ابتدا استرس داشتم، اما صمیمیت عوامل مثل آقای ظریف، استاد کرمی و دیگران، باعث شد خیلی زود احساس راحتی کنم.»
این نوجوان شرکتکننده، ایده اصلی برنامه را یکی از جذابیتهای «دو نقطه» دانست و گفت: «در تلویزیون کمتر برنامهای دیده بودم که مستقیم سراغ زبان و ادبیات فارسی برود. نقطه تمایز «دو نقطه» این است که متون ادبی و ظرفیتهای زبان فارسی را در قالب بازی و سرگرمی ارائه میدهد.»
توجه به مقوله «سرگرمیسازی ادبیات» در شبکه دو
مصطفی صاحبی مجری پشت صحنه و مدیر فضای مجازی با اشاره به محورهای اصلی شبکه دو در حوزه برنامهسازی و توجه به مقوله «سرگرمیسازی ادبیات» گفت: این رویکردی است که با هدف تقویت زبان فارسی، پیوند با فرهنگ ملی و در عین حال ایجاد قالبی تازه برای جذب مخاطب دنبال میشود.
در همین راستا، طرح اولیه مسابقهای تلویزیونی با محوریت بازیهای گروهی و اردوهای فرهنگی، پس از بازطراحی و تکمیل، وارد مرحله تولید شد. این برنامه که در ابتدا با بررسی بیش از 50 بازی آغاز شد، در نهایت به قالبی با حدود 40 بازی منتخب رسید و پس از چندین ماه کار کارشناسی و جلسات متعدد با صاحبنظران و طراحان، ساختار نهایی خود را پیدا کرد.
در ادامه مجید ظریف توضیح داد: این مسابقه در «فصل ایران» توانست با انسجام بیشتر و نگاه محتوایی متفاوت، جایگاه ویژهای نزد مخاطبان بیابد. فصل ایران به مناسبت ایام دفاع مقدس 12 روزه روی آنتن رفت و با محوریت مفاهیم ملی و ارزشی طراحی شد ، که در 40 قسمت تا 23 آبان ادامه خواهد داشت.
تولیدکنندگان این برنامه تأکید کردند که استقبال مخاطبان و بازخوردهای دریافتشده، نشاندهنده موفقیت رویکرد «سرگرمیسازی ادبیات» و پیوند دادن آن با دغدغههای فرهنگی و اجتماعی امروز است.
بازخوردهای گسترده از مخاطبان، چه در فضای مجازی و چه از طریق ارتباطات مستقیم با دستاندرکاران برنامه، نشان میدهد که فصل «ایران» از مسابقه تلویزیونی دو نقطه توانسته بیش از پیش با مردم ارتباط برقرار کند و دامنه همراهی مخاطبان را گسترش دهد.
در همین راستا، فراخوان شرکت در فصل بعدی این مستندمسابقه از هفتههای اخیر آغاز شده و تاکنون نزدیک به سه هزار نفر برای حضور در رقابتها اعلام آمادگی کردهاند. بنا بر اعلام عوامل تولید، این فراخوان در همکاری با آموزش و پرورش و دفاتر استانی حوزه هنری ادامه خواهد داشت و طی دو تا دو ماه و نیم آینده، شامل ثبتنام، آزمونهای اولیه، پایشهای حضوری و سفرهای استانی برای شناسایی شرکتکنندگان خواهد بود.
تهیهکنندگان برنامه (مجید ظریف و سید محمد صفدری) همچنین خبر دادند که پس از پایان پخش فصل ایران، جوایز برگزیدگان فصل نخست که عمدتاً در قالب سفرهای گروهی طراحی شده است، در آذرماه برگزار میشود. این سفرها نیز در قالب چند قسمت گزارش مستند از قاب تلویزیون پخش خواهد شد. علاوه بر این، ویژهبرنامهای چهار قسمتی به مناسبت شب یلدا با محوریت مسابقه دو نقطه در دستور کار شبکه دو قرار دارد که به عنوان ویژهبرنامه مرکزی این شبکه روی آنتن خواهد رفت.
دستاندرکاران برنامه تأکید کردند سرعت عمل و همدلی تیم تولید در ضبط و آمادهسازی فصل ایران، از عوامل اصلی موفقیت این فصل بوده است. به گفته آقای کرمی، یکی از اتفاقات مهم این مجموعه آن است که عوامل با نگاههای متنوع و رویکردهای متفاوت توانستهاند در فضایی حرفهای به همافزایی برسند و چالشهای برنامه را در همان لحظه تولید مدیریت کنند، بیآنکه این اختلافنظرها به روابط کاری و ادامه مسیر آسیب بزند.
«دو نقطه» روایتگر تلاقی شور جوانی با شکوه ادبیات فارسی است؛ جایی که واژهها به بازی درمیآیند، رقابت به انگیزه بدل میشود و فرهنگ ایرانی جانی دوباره میگیرد. این مسابقه، پلی است میان میراث دیروز و فردای روشن نوجوانان ایران زمین؛ تا یادمان بماند پاسداشت زبان فارسی، پاسداشت هویت و ریشههای ماست.
این مسابقه محصول گروه اجتماعی ـ اقتصادی شبکه دو، به تهیهکنندگی مجید ظریف و سیدمحمد صفدری و کارگردانی محمد پورصباغیان است، که سهشنبه تا جمعه حوالی ساعت 22 از شبکه دو سیما روانه آنتن میشود.
تکرار این برنامه نیز فردای همان روز در ساعات 3 بامداد، 10:30 صبح و 14:15 خواهد بود.