اولین بار بعد از جنگ جهانی اول بود که دادگاهی برای رسیدگی به جنایات جنگی متهمان جنگ جهانی اول تشکیل شد .پس از جنگ جهانی دوم هم دولت لهستان از انگلیس و فرانسه درخواست کرد تا تجاوزهای آلمان را محکوم کنند تقاضایی که البته در ابتدا انگلیس نپذیرفت اما در نهایت در سال ۱۹۴۰ بیانیهٔ مشترکی در این باره به‌وسیلهٔ انگلیس، حکومت موقت جمهوری فرانسه و لهستان صادر شد.  در متن این بیانیه آمده بود که :«خواهان اعتراض رسمی و آشکار در برابر وجدان جهانی علیه این اقدام دولت آلمان هستند و دولت آلمان را مسئول جنایت‌هایی می‌دانند که نباید بی‌کیفر بماند.»

وقتی نظام بین الملل پذیرفت که هرکس باید سزای اعمال خود را بپردازد

اگرچه بسیاری از عاملان این جنایات به سزای اعمال خود نرسیدند اما دست کم این محاکمه‌ها در دادگاه نورنبرگ آغاز رویه های مهمی را در روند قضایی ایجاد کرد تا دیوان محاکمات بین المللی بپذیرد که هرکس باید سزای اعمال خود را بپردازد.

حالا و پس از سالها مجددا موضوع برگزاری دادگاهی برای جنایتکاران جنگی بر سر زبان ها افتاده است .جنایتکارانی که به خود اجازه می‌دهند به سادگی به مقام ارشد یک کشور که دارای مصونیت است تعرض کرده و به ترور وی روی بیاورند.

کنعانی مقدم کارشناس مسائل سیاسی گفته است که  تا رسیدن به یک دادگاهی مانند دادگاه نورنبرگ که در زمینه جنایتکاران جنگی جنگ جهانی شکل گرفت باید موضوع ترور شهید سلیمانی پیگیری شود تا دولت آمریکا در این زمینه پاسخگو باشد.

« ترور» جرقه شروع یک جنگ جهانی 

جالب آن است که تعرض به مقام رسمی یک کشور آنقدر اهمیت دارد که توانست آتش جنگ جهانی اول را نیز شعله ور سازد؛ چرا که پس از ترور ولیعهد اتریشی یعنی فرانتس فردیناند اتریش علیه صربستان اعلان جنگ کرد ، روسیه هم که متحد صربستان محسوب می‌شد وارد این نبرد شد و سپس آلمان هم به دفاع از اتریش وارد این جنگ شد و علیه روسیه به میدان آمد. پس با این حساب نباید جنایتکاری که دستور ترور فرمانده ارشد نظامی کشوری نستقل را داده است بدون حساب و کتاب آزادانه روی زمین راه برود.

موضوعی که حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه نیز درباره آن گفته است: وظیفه ذاتی دستگاه دیپلماسی پیگیری حقوقی این ترور ناجوانمردانه است و در همین راستا و در ابتدای کار دولت سیزدهم یکی از دیپلمات‌های مسلط بر امور حقوقی و بین‌المللی، مسئول پیگیری پرونده ترور سردار سلیمانی در عرصه‌های حقوقی و بین‌المللی شد و کمیته ویژه‌ای نیز در وزارت امور خارجه با همکاری نزدیک با قوه قضاییه و بخش حقوقی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی قدس و سایر دستگاه‌ها در داخل کشور ایجاد گردید.

رئیس دستگاه دیپلماسی افزود: از طریق سفارت سوئیس در تهران به عنوان دفتر حافظ منافع آمریکا، بخشی از اقدامات حقوقی را به اطلاع طرف آمریکایی رساندیم.برای به دست عدالت سپردن همه عاملان و آمران این ترور آمریکایی، دستگاه دیپلماسی لحظه‌ای از انجام وظایف خود کوتاهی نخواهد کرد و تا به دست عدالت سپردن این جانیان و تروریست‌های آمریکایی مسئول در ترور سردار سلیمانی به پیگیری‌های مستمر خود ادامه خواهد داد.

 ۶۰ نفر از مقامات ذیربط آمریکا در لیست سیاه تروریستی ایران

وزیر امور خارجه با اشاره به همکاری دولت عراق در این پرونده اظهار داشت: بین دستگاه قضایی ایران و عراق در این زمینه همکاری نزدیک وجود دارد و تاکنون سه دور مذاکره فنی و دقیق انجام شده و دور چهارم این مذاکرات هفته آینده به میزبانی جمهوری اسلامی ایران در تهران برگزار می‌شود و مستندسازی‌های لازم برای ارائه در فرایند پیگیری قضایی و حقوقی در عرصه بین‌المللی، با همکاری طرف عراقی انجام شده و دولت عراق این موضوع را که سردار سلیمانی در روز حادثه و اقدام به این ترور ناجوانمردانه به عنوان مهمان رسمی جمهوری عراق در این کشور حضور داشته، مستند کرده است.

وی گفت: حدود ۶۰ نفر از مقامات ذیربط آمریکا که در این ترور نقش داشتند، در لیست سیاه تروریستی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفتند و در همین مذاکرات اخیر وین برای گفتگو‌ها برای لغو تحریم‌ها، یکی از موضوعاتی که آمریکایی‌ها می‌خواستند خارج کردن این ۶۰ مقام از لیست سیاه بود. حتی بعد از طریق واسطه‌ها به ما توضیح دادند که این مقامات اسکورت ویژه دارند، باید هزینه‌های سرسام‌آوری برای حتی تامین امنیت‌شان در داخل آمریکا و سفرهایشان در غیر از منطقه اختصاص داده شود.

جنایتی که صدای حقوق دانان بین المللی را نیز در آورد

عباسعلی کدخدایی رئیس کمیته ویژه پیگیری حقوقی و بین‌المللی پرونده ترور شهید سلیمانی ادامه داد: برای بیش از ۹۰ نفر از مقامات و مسببین و مباشرین این جنایت کیفر خواست آماده شده است که مراحل خود را طی می‌کند.در مجامع بین‌المللی با وجود آنکه کشور‌های غربی صاحب نفوذ و اعمال قدرت هستند، اما آنقدر این جنایت آمریکا فاحش است که غالب حقوق‌دانان بین‌المللی بر متخلفانه بودن آن تاکید کرده‌اند.

وی ادامه داد: برای پیگیری این موضوع نیاز به اسناد و مدارکی بود که بخشی از آن در عراق بود که خوشبختانه با همکاری دولت عراق این اسناد و مدارک تکمیل شده است.

رئیس کمیته ویژه پیگیری حقوقی و بین‌المللی پرونده ترور شهید سلیمانی با بیان اینکه اگر بتوانیم یک دادگاه بین‌المللی بین کشور عراق و ایران تشکیل دهیم با سرعت بیشتری می‌توان پرونده را در مجامع بین‌المللی پیگیری کرد، تصریح کرد: خوشبختانه با ارتباطاتی که بین دولت‌های دو کشور برقرار است این موضوع در دست اقدام است.

کدخدایی در پایان تاکید کرد: نباید این موضوع به رویه تبدیل شود و این مهم است؛ باید آمریکایی‌ها بدانند که این کارشان یک جنایت و تخلف بوده و باید پاسخگوی آن باشند.

افکار عمومی قضاوت خواهند کرد...

 حالا قرار است دادگاهی در این زمینه تشکیل شود؛ دادگاهی که حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل درباره آن به ما گفته است:پرونده تقریبا تکمیل شده و عوامل دخیل در ترور این دو شهید بزرگوار شناسایی و تحت تعقیب هستند دادگاهی هم که قرار است در آن محاکمه شوند از نظر حقوقی دارای اهمیت است. هم ایران و هم عراق در این پرونده شریک هستند به دلیل اینکه دولت عراق از شهید سلیمانی به عنوان مهمان رسمی دعوت کرده بود این اتفاق نقض آشکار حاکمیت عراق تلقی می‌شود؛ لذا هم عراق و هم ایران به عنوان دو کشور دخیل در این پرونده می‌توانند  از طریق تشکیل یک دادگاه مشترک عوامل این ترور را تعقیب کنند.

وی افزود: اما با توجه به اینکه  به جای قوانین بین المللی قانون جنگل در جهان حکم فرماست و آمریکا در تمام نهادهای بین المللی سلطه دارد و اجازه نمی‌دهد که این نهادها تصمیماتی خارج از اراده آمریکا و اروپا اتخاذ کند به نظر میرسد که این مساله با چالش های جدی مواجه است و هر حکمی که برای عاملان ترور اتخاذ شود به دلیل عدم ماهیت اجرایی این افراد از تعقیب مصون می مانند و اقدام آنچنانی و قابل قبولی صورت نخواهد گرفت؛ اما از نظر تاثیری که بر افکار عمومی دارد بسیار پسندیده است ولی سازوکارهای برای دستگیری و محاکمه عاملان وجود ندارد و فقط جریان سازی رسانه ای و سیاسی صورت خواهد گرفت.

فاطمه تورانلو