لرستان در تقاطع بحران آب و فرسودگی زیرساخت‌ها
خشکسالی، افت سفره‌های زیرزمینی و هدررفت آب در شبکه‌های فرسوده، لرستان را به یک بحران کم‌سابقه رسانده است.
باشگاه خبرنگاران جوان ؛ سارا بابایی - لرستان در یکی از خشک‌ترین سال‌های خود، با بحران کم‌آبی و فرسودگی گسترده شبکه‌های توزیع آب شهری و روستایی دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ وضعیتی که هشدار جدی برای امنیت آبی، کشاورزی و حیات زیست‌محیطی استان محسوب می‌شود.
بحران آب در لرستان دیگر یک هشدار ساده نیست؛ مجموعه‌ای از عوامل شامل کاهش بارش‌ها، افت منابع آب زیرزمینی، خالی شدن ۷۴ درصد ظرفیت سدها و فرسودگی ۴۰ درصدی شبکه‌های توزیع آب شهری، زنجیره‌ای از تهدید‌های واقعی را شکل داده که زندگی مردم، کشاورزی و محیط‌زیست استان را به چالش کشیده است. در حالی که ظرفیت کل سد‌های استان ۲۰۸ میلیون مترمکعب است، تنها ۵۴ میلیون مترمکعب آب پشت سدها باقی مانده و این در حالی است که زیرساخت‌های انتقال و توزیع آب نیز توان پاسخ‌گویی به نیاز‌ها را ندارند.
فرسودگی ۴۰ درصدی شبکه توزیع آب شهری
نورالدین نوریزدان، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب لرستان با تأکید بر ضرورت بازسازی گسترده شبکه‌های آبرسانی استان گفت:طول شبکه توزیع آب شهری لرستان بیش از ۳ هزار و ۵۰ کیلومتر است که ۱۱۸۰ کیلومتر از آن، یعنی حدود ۴۰ درصد، فرسوده و نیازمند بازسازی فوری است. در بخش روستایی نیز ۴۴۲۰ کیلومتر شبکه توزیع وجود دارد که ۱۸۰۰ کیلومتر آن معادل ۴۱ درصد، در وضعیت بحرانی قرار دارد.
وی با اشاره به هزینه‌های سنگین این بازسازی‌ها افزود:برای هر کیلومتر بازسازی شبکه روستایی به ۱.۵ میلیارد تومان و برای شبکه شهری به حدود ۲ میلیارد تومان اعتبار نیاز است. بدون حمایت‌های ملی، امکان رفع این فرسودگی‌ها و کاهش هدررفت آب فراهم نخواهد شد.
بحران کم‌آبی و سد‌های خالی
داریوش حسن‌نژاد، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان، وضعیت ذخایر آبی استان را نگران‌کننده توصیف کرده و هشدار داده است:در حال حاضر ۷۴ درصد مخازن سد‌های لرستان خالی است. حجم موجود آب پشت سدها ۵۴.۶ میلیون مترمکعب است که نسبت به سال گذشته ۲۹ درصد کاهش دارد. کاهش بارندگی و برداشت بی‌رویه از منابع آبی، به‌ویژه منابع زیرزمینی، چالش بزرگی برای تأمین آب شرب و کشاورزی ایجاد کرده است.
او درباره روند نزولی منابع آب زیرزمینی افزود:طبق داده‌های فنی، سطح منابع آب زیرزمینی در خرداد ۱۴۰۴ نسبت به سال گذشته حدود یک متر افت داشته که معادل کاهش حجمی نزدیک به ۷۰ میلیون مترمکعب است. در چنین شرایطی، رعایت الگوی کشت و استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری نظیر آبیاری قطره‌ای، ضرورت دارد.
رهاسازی کنترل‌شده آب از سد ایوشان
با وجود کمبود منابع آبی، اولین مرحله رهاسازی کنترل‌شده آب از سد ایوشان خرم‌آباد انجام شده است.
احمد گودرزی، معاون بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای لرستان در این زمینه می‌گوید:در مجموع ۷ میلیون مترمکعب آب طی ۸ مرحله تا پاییز رهاسازی خواهد شد تا هم باغات پایین‌دست نجات پیدا کنند و هم نیاز‌های زیست‌محیطی رودخانه تأمین شود.
آبخیزداری؛ نسخه نجات لرستان؟
شیرزاد نجفی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان، اجرای پروژه‌های کلان آبخیزداری را یک راهبرد اساسی برای مقابله با بحران‌های همزمان خشکسالی و سیلاب عنوان می‌کند:تفاهم‌نامه‌ای به ارزش ۳۵ هزار میلیارد ریال برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در یک میلیون هکتار از اراضی جنگلی و مرتعی استان امضا شده است. این پروژه‌ها شامل احداث بند‌های خاکی، کاشت نهال، مدیریت روان‌آب‌ها و تقویت پوشش گیاهی است که می‌تواند نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی را افزایش دهد و فرسایش خاک را کاهش دهد.
نجفی تأکید می‌کند:تاکنون ۷۰۰ هزار هکتار از اراضی استان تحت عملیات آبخیزداری قرار گرفته، اما بسیاری از این سازه‌ها که عمر آنها به ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته بازمی‌گردد، نیاز به بازسازی و اصلاح دارند.
مجموعه شرایط کنونی لرستان نشان می‌دهد بحران آب دیگر یک موضوع مقطعی نیست، بلکه به یک تهدید ساختاری تبدیل شده است. خالی شدن مخازن سدها، افت سطح منابع آب زیرزمینی، فرسودگی شبکه‌های توزیع آب و ناکارآمدی الگوی مصرف، همه و همه زنجیره‌ای از مشکلات را رقم زده‌اند که بدون مدیریت هوشمندانه، سرمایه‌گذاری ملی و مشارکت مردم، نمی‌توان از آن عبور کرد.
امروز لرستان نیازمند نگاه استراتژیک به امنیت آبی است؛ نگاهی که شامل بازسازی شبکه‌های توزیع، احیای منابع آب زیرزمینی، توسعه فناوری‌های نوین آبیاری و اجرای طرح‌های گسترده آبخیزداری باشد. اگر این مسیر جدی گرفته نشود، تنش آبی به بحرانی غیرقابل کنترل در سال‌های آینده تبدیل خواهد شد.
