باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - استان لرستان با کاهش شدید دبی رودخانه‌ها، افت ذخایر زیرزمینی و کاهش بارش‌ها مواجه است. در این شرایط، کشت محصولات آبدوست نظیر برنج، ذرت، سیب‌زمینی، چغندر، و هندوانه به اکیدا محدود یا ممنوع اعلام شده است. 

این محصولات نیاز آبی بسیار بالایی دارند که برداشت آنها تهدیدی جدی برای پایداری منابع آب استان است.

از سوی دیگر، توصیه کلی به کشاورزان و سیاست‌گذاران، کاهش کشت این محصولات و انتخاب جایگزین‌های کم‌آب‌بر همراه با فناوری‌های نوین آبیاری و پایش مصرف است.

کشت محصولات آبدوست در لرستان و اثرات منفی آن بر بحران کم‌آبی

شاهرخی رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان، سید عماد شاهرخی، در سال زراعی جاری به‌طور جدی از کشت محصولات آب‌دوست در استان طی خشکسالی توصیه به خودداری کرد.

 شاهرخی افزود: آب پشت سد ایوشان فقط حدود ۲۵ میلیون مترمکعب بوده و برای کشت محصولاتی مانند برنج یا سیب‌زمینی منابع کافی ندارد.

وی تاکید کرد: حتی اگر این آب آزاد شود، امکان خشک شدن محصول وجود دارد و تنش آبی تشدید می‌شود.

 شاهرخی افزود: هر هکتار کشت برنج به حدود ۲۰–۲۴ هزار مترمکعب آب نیاز دارد و برای تولید هر کیلوگرم برنج حدود ۷ هزار لیتر آب مصرف می‌شود؛ در شرایط کم‌آبی کنونی، تولید برنج مزیت اقتصادی ندارد.

رئیس جهاد کشاورزی لرستان بیان کرد: کشت محصولاتی، چون برنج و سیب‌زمینی در شهرستان‌های مختلف ممنوع شده و سهمیه این محصولات به‌صورت رسمی صفر اعلام شده است.

شاهرخی گفت: توصیه می‌شودمحصولاتی مانند ذرت علوفه‌ای، چغندر قند و سرگوم جایگزین مناسبی هستند، خصوصاً اگر کشت به‌صورت قراردادی (با کارخانه‌ها) انجام شود.

نظارت و برخورد قانونی

 سازمان آب و وزارت جهاد کشاورزی در همکاری با استانداری نسبت به کشت غیرمجاز ورود کرده و برخورد قانونی می‌شود.

 نصب کنتور‌های هوشمند برای اندازه‌گیری برداشت آب و جلوگیری از چاه‌های غیرمجاز به‌عنوان راهبرد مدیریتی مطرح شده است.

افت حدود یک‌متر سطح آب زیرزمینی در استان طی یک سال اخیر (خرداد ۱۴۰۳ تا ۱۴۰۴) نشانگر کاهش تقریباً ۷۰ میلیون مترمکعبی منابع زیرزمینی است.

تضاد کشنده؛ خشکسالی و اصرار بر محصولات آب‌دوست در لرستان

لرستان از استان‌هایی با رودخانه‌های دائمی و پرآب مانند کشکان، سیمره، سزار و دز است. اما کاهش بارندگی، افزایش دما، و کاهش سطح سفره‌های آب زیرزمینی در سال‌های اخیر زنگ خطر خشکسالی را به صدا درآورده است. 

این در حالی است که کشت محصولات آبدوست در بسیاری از مناطق همچنان ادامه دارد.

کشت محصولاتی مانند برنج به طور میانگین به بیش از ۱۵ هزار مترمکعب آب در هر هکتار نیاز دارد.

هندوانه نیز به‌طور متوسط بیش از ۶۰۰۰ مترمکعب در هر هکتار مصرف می‌کند. این ارقام در مقایسه با محصولاتی مانند گندم یا جو که به آب کمتری نیاز دارند، بسیار بالا است. 

در برخی مناطق لرستان، به‌ویژه در شهرستان‌های پلدختر، کوهدشت و دورود، کشاورزان به کشت این محصولات روی آورده‌اند، که در بلندمدت منابع آبی منطقه را تهدید می‌کند.

روی پنهان مصرف آب در کشت محصولات آبدوست

کاهش منابع آب زیرزمینی: برداشت بی‌رویه آب برای کشاورزی موجب افت شدید سطح آب سفره‌های زیرزمینی شده است. این مسأله در بسیاری از دشت‌های لرستان مشاهده می‌شود.

 تنش آبی برای مصارف شرب: در برخی مناطق، منابع آب شرب نیز به دلیل رقابت با بخش کشاورزی در خطر افت فشار یا آلودگی قرار گرفته‌اند.

تخریب محیط زیست: خشک شدن تالاب‌ها، کاهش پوشش گیاهی و بیابان‌زایی از دیگر پیامد‌های توسعه بی‌رویه کشت‌های پرآب است.

کاهش بهره‌وری اقتصادی: با توجه به قیمت پایین برخی از این محصولات نسبت به هزینه آب مصرفی، کشت آنها از نظر اقتصادی نیز پایداری ندارد.

خشکسالی در دل زاگرس؛ آیا لرستان تاب کشت محصولات آب‌دوست را دارد؟

دبی رودخانه‌ها تا ۶۸٪ کاهش یافته و مخازن سد‌ها بین ۳۰–۷۰٪ خالی هستند.

سطح آب زیرزمینی در خرداد ۱۴۰۴ نسبت به سال گذشته حدود یک متر کاهش یافته که معادل حدود ۷۰ میلیون مترمکعب کاهش بوده است.

 حجم مخازن سد‌ها نیز بیش از ۳۰٪ کاهش از سال گذشته داشته است.

لرستان زیر تیغ خشکسالی؛ تغییر الگوی کشت، تنها راه نجات

تغییر الگوی کشت: جایگزینی محصولات کم‌مصرف مانند زعفران، گیاهان دارویی، و دانه‌های روغنی مقاوم به خشکی.

 ترویج آبیاری نوین: استفاده از روش‌هایی مانند آبیاری قطره‌ای و بارانی می‌تواند مصرف آب را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.

حمایت‌های دولتی هدفمند: ارائه تسهیلات به کشاورزان برای تغییر کشت و به‌کارگیری فناوری‌های نوین کشاورزی.

 آموزش و آگاهی‌بخشی: فرهنگ‌سازی در میان کشاورزان درباره بحران آب و ضرورت سازگاری با کم‌آبی.

کشت محصولات آبدوست در لرستان در شرایطی که منابع آبی استان با تهدید جدی مواجه‌اند، سیاستی ناپایدار و پرریسک محسوب می‌شود. ادامه این روند می‌تواند به بحران‌های شدیدتر آبی، زیست‌محیطی و حتی اجتماعی در آینده منجر شود. 

تغییر نگاه از بهره‌برداری کوتاه‌مدت به مدیریت پایدار منابع آب، ضرورتی انکارناپذیر برای نجات لرستان از کم‌آبی است.