باشگاه خبرنگاران جوان - فضای مجازی حالا میزبان اجرای چالشی جدید است؛ این روز‌ها هر یک از شبکه‌های اجتماعی را که باز کنید احتمالا فیلمی کوتاه می‌بینید که در آن برخی جوانان دست‌های خود را از پشت باز کرده و از جایی آویزان شدند و این فیلم را با هشتگ «عقاب خونی» منتشر کرده‌اند. چالشی که مثلا قرار است بیانگر شجاعت و مقاومت باشد، اما بیشتر شبیه بازی خطرناکی است که با هیجان جمعی جان می‌گیرد و با هر بازنشر، مرز میان سرگرمی و آسیب را کم‌رنگ‌تر می‌کند.

چالش «عقاب خونی» یا «Blood Eagle» یکی از ترند‌های نگران‌کننده‌ای است که در شبکه‌های اجتماعی از جمله تیک‌تاک و اینستاگرام به‌ویژه میان نوجوانان و جوانان ایرانی رواج یافته است. این چالش که نام خود را از افسانه‌ای در تاریخ وایکینگ‌ها گرفته است، به نوعی شکنجه بسیار خشونت‌آمیز و دردناک اشاره دارد. طبق روایت‌های تاریخی و اسطوره‌ای، در این شکنجه، وایکینگ‌ها برای مجازات دشمنان خود، پشت آنها را می‌شکافتند و دنده‌ها را به‌گونه‌ای از هم باز می‌کردند که شکلی شبیه به بال‌های گشوده‌ی یک عقاب نمایان شود. در این چالش که البته در آن خبری از خون و خونریزی نیست، افراد دست‌های خود را از پشت باز می‌کنند تا نمادی از همان «عقاب خونی» باشد. حین اجرای چالش نیز آهنگ‌هایی غیرفارسی پخش می‌شود.

نقشی نمادین از شکنجه «عقاب خونی»

چالش «عقاب خونی» این روز‌ها برای نسل Z به عنوان نمادی از مقاومت و اعتراض به مشکلات تعبیر می‌شود. در فضای مجازی این چالش به شکلی محدودتر و البته خطرناک‌تر تبدیل به الگویی برای نمایش قدرت شده است، اما پیامد‌های این چالش فراتر از یک بازی یا نمایشی ساده، نشان‌دهنده مسائل عمیق‌تر فرهنگی، روانی و اجتماعی است که جامعه امروز با آن مواجه است.

تأثیر چالش‌های مجازی بر رفتار فردی و جمعی

چالش‌های فضای مجازی مانند «عقاب خونی» به سرعت تبدیل به الگو‌های رفتاری می‌شوند که رفتار‌های فردی و جمعی کاربران، به خصوص نوجوانان و جوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. شبکه‌های اجتماعی به دلیل امکان دیده شدن سریع و گسترده، بستری فراهم می‌کند که عده‌ای از کاربران جوان‌تر، خود را در قالب این چالش‌ها تعریف کنند. در واقع، این چالش‌ها برای برخی پاسخ به نیاز «دیده شدن» و «پذیرفته شدن در جمع» هستند. نوجوانان، که در مرحله‌ای حساس از رشد شخصیتی قرار دارند، با تقلید از رفتار‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی بازخورد مثبت می‌گیرند، سعی می‌کنند جایگاه اجتماعی خود را تثبیت کنند. اما این تقلید گاهی به سمت رفتار‌های خطرناک و پرریسک سوق پیدا می‌کند.

این چالش و امثال آن، پیامد‌های عمیق فرهنگی و اجتماعی دارند که نمی‌توان از آنها غافل شد. چنین چالش‌هایی می‌تواند باعث تشدید اضطراب اجتماعی و روانی شود. فشار برای اثبات شجاعت و جلب توجه سبب می‌شود نوجوانان و جوانان در معرض اضطراب، کاهش اعتماد به نفس و ... قرار گیرند. از نظر فرهنگی نیز چالش‌هایی مانند «عقاب خونی» ممکن است به گسترش نماد‌های خشونت منجر شود؛ چنانچه در مدت اخیر عده زیادی از کسانی هم که تا پیش‌از این واژه «عقاب خونی» به گوششان نخورده بود، این واژه را در گوگل سرچ کردند و توضیحاتی درباره این شکنجه خواندند. رواج این نوع رفتار‌ها می‌تواند تهدیدی جدی برای ارزش‌های اجتماعی و فرهنگ عمومی محسوب شود.

خشونت راهی برای اثباتِ خود

یکی از دلایل اصلی رواج چنین چالش‌هایی را می‌توان نیاز عمیق نوجوانان و جوانان به هویت‌یابی و اثبات خود دانست. در دنیای امروز که فضای مجازی نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت فردی دارد، نوجوانان به دنبال راه‌هایی هستند تا خود را متفاوت، شجاع و پذیرفته‌شده نشان دهند. چالش «عقاب خونی» با بهره‌گیری از نماد‌های تاریخی خشونت‌آمیز، فرصتی برای نمایش قدرت و مقاومت ایجاد می‌کند. این چالش به آنها امکان می‌دهد تا در قالب نمایشی، جایگاه خود را در گروه‌های هم‌سال تثبیت کنند. نیازی به دیده شدن که گاهی به قیمت سلامت جسمی و روانی تمام می‌شود.

در مواجهه با ترند‌های مجازی چه کنیم؟

برای مقابله با رواج چالش‌هایی مانند «عقاب خونی»، خانواده‌ها و نهاد‌های آموزشی نقش کلیدی دارند. گام اول، آموزش سواد رسانه‌ای به این معنا است که توانایی تحلیل و نقد محتوای مجازی و درک پیامد‌های آن را از کودکی به فرزندان بیاموزیم. نوجوانان باید آموزش ببینند که هر رفتار و نمایشی در فضای مجازی لزوماً ارزش تقلید یا تکرار ندارد و حتی نمی‌تواند اثبات کننده چیزی باشد. از طرف دیگر، نهاد‌های آموزشی و فرهنگی می‌توانند با برنامه‌ریزی درسی و فرهنگی، مهارت‌های مدیریت هیجان، افزایش اعتماد به نفس و... را در نوجوانان تقویت کنند.

در نهایت باید بدانیم چالش «عقاب خونی» فراتر از یک مد زودگذر در شبکه‌های اجتماعی است؛ این پدیده نمایانگر نیاز‌های عمیق روانی و اجتماعی نسل جوان و همچنین بازتاب نگرانی‌ها و مشکلات فرهنگی جامعه امروز است. برای مقابله با این روند، لازم است نگاه‌های سطحی کنار گذاشته شود و با تحلیل دقیق و اقدامات فرهنگی و آموزشی، بستری فراهم شود که نوجوانان و جوانان بتوانند در فضایی سالم و ایمن به دنبال هویت خود بگردند و نیاز‌های خود را به شیوه‌ای بدون آسیب پاسخ دهند.

منبع: ایسنا