باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار- به گزارش نشنال اینترست، تلاش‌های آمریکا برای گسترش توافقات ابراهیم به آسیای مرکزی با موانع جدی ژئوپلیتیک روبروست، هرچند برخی منافع مشترک میان اسرائیل و کشورهای این منطقه قابل انکار نیست.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود بارها از گسترش توافقات ابراهیم – توافق‌نامه‌هایی که در دوران دولت اول او میان اسرائیل و چند کشور عربی امضا شد – به کشورهای تازه‌ای چون آذربایجان و جمهوری‌های آسیای مرکزی حمایت کرده است. با این حال، بر پایه ارزیابی‌های منتشر شده در نشنال اینترست، چنین توسعه‌ای در مورد آسیای مرکزی بسیار بعید به نظر می‌رسد.

در حالی که مذاکرات میان اسرائیل و آذربایجان پیشرفت قابل‌توجهی داشته و اشتراک منافع آن‌ها در دشمنی با ایران و مناقشه با ارمنستان آشکار است، شرایط مشابهی در آسیای مرکزی دیده نمی‌شود. این در حالی است که به گزارش نشنال اینترست، اسرائیل طی دهه‌های اخیر سعی کرده با بهره‌گیری از سیاست موسوم به «استراتژی پیرامونی»، روابط خود را با دولت‌های مسلمان غیرعرب تقویت کند، سیاستی که در دوران جنگ سرد با کشورهایی مانند ترکیه سکولار و ایران دوران پهلوی دنبال می‌شد.

پس از فروپاشی شوروی و ظهور پنج جمهوری سکولار مسلمان‌نشین (قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان)، اسرائیل تلاش کرد خلأ دیپلماتیک ناشی از انقلاب اسلامی ایران را با نفوذ در این مناطق پر کند. به گزارش نشنال اینترست، این نفوذ اکنون در سه حوزه اصلی برای اسرائیل اهمیت دارد: تنوع‌بخشی دیپلماتیک و انرژی، فرصت‌های استراتژیک در برابر ایران، و گسترش نفوذ اقتصادی و فناورانه.

قزاقستان که یکی از تأمین‌کنندگان اصلی نفت اسرائیل است، از جمله کشورهایی است که می‌تواند در ظاهر به توافقات ابراهیم بپیوندد. اسرائیل همچنین امیدوار است از خصومت پنهان برخی نخبگان سکولار آسیای مرکزی نسبت به مدل اسلامی حکومت ایران بهره‌برداری کند. افتتاح سفارت اسرائیل در ترکمنستان در سال ۲۰۲۳ – در مجاورت مرزهای ایران – نیز از نظر تحلیلگران نشنال اینترست نشانگر تلاش تل‌آویو برای ایجاد پایگاه اطلاعاتی در نزدیکی ایران است.

از سوی دیگر، فناوری‌های پیشرفته اسرائیل در حوزه کشاورزی، مدیریت منابع آبی و امنیت سایبری می‌تواند به توسعه اقتصادی کشورهای آسیای مرکزی کمک کند. به گزارش نشنال اینترست، این همکاری‌ها همچنین به دولت‌های منطقه امکان می‌دهد در معادلات دیپلماتیک بین آمریکا، روسیه و چین، تعادل بیشتری ایجاد کنند.

با این حال، چهار مانع اصلی سبب شده که دولت‌های آسیای مرکزی از پیوستن رسمی به توافقات ابراهیم خودداری کنند.

نخست، افکار عمومی مسلمان. اگرچه داده‌های قابل اتکا درباره نگرش مردم در آسیای مرکزی در دست نیست، اما نشنال اینترست می‌نویسد که موج مخالفت‌ها با حملات اسرائیل به غزه در این کشورها نیز بالا گرفته و دولت‌های اقتدارگرا نیز ناگزیرند نسبت به این احساسات حساس باشند. از جمله، دولت‌های آسیای مرکزی همواره از قطعنامه‌های سازمان ملل در حمایت از آتش‌بس در غزه حمایت کرده‌اند.

دوم، به گزارش نشنال اینترست، هرگونه نزدیکی آشکار با اسرائیل و در نتیجه افزایش تنش با ایران، می‌تواند مسیرهای حیاتی ترانزیتی آسیای مرکزی به بنادر جنوبی ایران مانند بندرعباس و چابهار را مختل کند. تحریم‌های آمریکا و فشارهای نظامی علیه ایران، پیش‌تر نیز زنجیره تأمین آسیای مرکزی را با مشکل مواجه کرده‌اند.

سوم، ادعای برخی بازیگران مبنی بر امکان استفاده از پیوندهای زبانی و قومی – مانند اشتراکات ترک‌زبان میان قزاقستان، آذربایجان و ترکیه – در گسترش توافقات ابراهیم، به زعم نشنال اینترست، بیش از حد خوش‌بینانه است. ترکیه که ریاست سازمان کشورهای ترک را بر عهده دارد، مواضعی ضد اسرائیلی دارد که هماهنگی سیاستی کشورهای عضو را دشوار می‌سازد.

چهارم، فشارهای روسیه و چین. این دو قدرت بزرگ آسیایی اگرچه با اسرائیل روابط دارند، اما به شدت نسبت به گسترش نفوذ آمریکا در منطقه حساس‌اند. به گزارش نشنال اینترست، آن‌ها احتمالاً از تمام اهرم‌های سیاسی و اقتصادی خود برای جلوگیری از پیوستن متحدان سنتی خود به طرح‌های آمریکامحور استفاده خواهند کرد.

در نهایت، نشنال اینترست نتیجه‌گیری می‌کند که اگرچه کشورهای آسیای مرکزی ممکن است در سطوح پایین‌تری با اسرائیل همکاری کنند – مانند پروژه‌های فناوری و آموزشی – اما احتمال پیوستن رسمی آن‌ها به توافقات ابراهیم در آینده نزدیک بعید است. حتی قزاقستان، که محتمل‌ترین گزینه محسوب می‌شود، ممکن است صرفاً در قالب حرکات نمادین مانند مراسم امضای غیرالزام‌آور در کنار وعده‌هایی از سوی واشنگتن ظاهر شود.

در مجموع، به گزارش نشنال اینترست، تلاش اسرائیل و آمریکا برای کشاندن آسیای مرکزی به بلوک ضدایرانی، بیشتر بیانگر آرزوهای ژئوپلیتیکی است تا طرحی اجرایی. دولت‌های منطقه همچنان به حفظ توازن میان قدرت‌های جهانی – از غرب گرفته تا روسیه، چین، ترکیه، ایران و حتی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس – پایبند خواهند ماند. در چنین محیطی، ائتلاف‌های ایدئولوژیک مانند توافقات ابراهیم جایی برای گسترش نخواهند داشت.