باشگاه خبرنگاران جوان - اینستاگرام را باز می‌کنید و می‌بینید همکلاسی‌تان از یک دانشگاه سطح اول جهان پذیرش گرفته است. وقتی به چهرۀ خندان او خیره شده‌اید، چه احساسی به شما دست می‌دهد؟ شاید هیچ اهمیتی برایتان نداشته باشد؛ شاید فقط تعجب کنید و کنجکاو شوید که چطور این موفقیت را به دست آورده؛ شاید هم مجموعۀ درهمی از احساسات و افکار منفی درگیرتان کند. ممکن است به خودتان بگویید: «حقش نبود! من خیلی بهتر از او بودم!» یا تحقیرش کنید که به چه چیز‌های بی‌ارزشی دلخوش کرده. این احساسات متنوع نشان‌دهندۀ پیچیدگی عملکرد ذهن ما هنگام «مقایسه خودمان با دیگران» است.

مغز ما دائماً در حال مقایسه است. بخشی از این مقایسه‌ها عینی است: اندازه، وزن یا جنس چیز‌ها را با هم مقایسه می‌کنیم. اما مقایسه‌هایی که اهمیت خیلی بیشتری برایمان دارد، «مقایسه‌های اجتماعی» است.

در مقایسۀ اجتماعی خودمان را با دیگران مقایسه می‌کنیم تا بفهمیم وضعیتمان در اجتماع چگونه است؟ آیا جایگاه، محبوبیت و منزلت داریم، یا در حاشیه‌ایم و کسی به ما توجهی نمی‌کند؟ پاسخی که به این دست سوالات می‌دهیم، بر زندگی روزمرۀ ما تأثیر عمیقی می‌گذارد. اگر خودمان را پیروز این مقایسه‌ها بدانیم، به صورت طبیعی حس خوشایندی به زندگی‌مان خواهیم داشت و ممکن است با بازنده‌ها احساس همدردی هم بکنیم. اما اگر خودمان را بازنده بیابیم، خشمگین و ناراحت خواهیم شد یا سرگشته و گیج می‌شویم که چرا کارمان به اینجا رسیده است؟

مقایسۀ اجتماعی به خودی خود بد نیست، چون از طریق مقایسه، با ضعف‌هایمان آشنا می‌شویم و انگیزه می‌گیریم که بهتر شویم. اما در سال‌های اخیر، شبکه‌های اجتماعی ما را در گرداب بی‌پایانی از مقایسه‌ها انداخته‌اند که روان‌شناسان را نگران کرده است.

ما همیشه خودمان با اطرافیانمان مقایسه می‌کرده‌ایم، اما شبکه‌های اجتماعی به این مقایسه ابعاد جهانی داده‌اند. نمایش ایدئالی که سلبریتی‌های جهانی از زندگی‌شان نشان می‌دهند، باعث شده است هر روز با آدم‌هایی مواجه باشیم که در همۀ ابعاد از ما بهترند و هرگز به آنها نمی‌رسیم. خشم و ناامیدی این مواجهه، موتور محرک سبک دیگری از مقایسه در شبکه‌های اجتماعی می‌شود: مقایسۀ نزولی با دیگرانی که بدتر از خودمان می‌دانیمشان. این حجم از نژادپرستی، تحقیر و تمسخری که در میم‌ها و ریل‌های اینستاگرام می‌بینید، تلاشی است برای تسکین درد مقایسۀ خودمان با بی‌نقص‌های پرزرق و برق.

واقعیت این است که درک و کنترل احساساتی که هنگام مقایسۀ اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی تجربه می‌کنیم، بسیار سخت است. ما نمی‌دانیم چه چیزی در انتظارمان است و چه اتفاقی دارد برای سلامت و تعادل روانی‌مان می‌افتد.

کیرکگور، فیلسوف دانمارکی، می‌گفت مقایسۀ خودمان با دیگران در نهایت مأیوسمان خواهد کرد. از نظر او، یأس یعنی نوسان بین کنجکاوی مضطربانه برای دانستن نظر دیگران دربارۀ خودمان و ترس ازدست‌دادن چیزی که دیگران را خوشحال می‌کند. کیرکگور می‌گوید برای اجتناب از این یأس، باید واقعاً به خودمان اهمیت بدهیم. یعنی بپذیریم که ما در نهایت افرادی منحصر‌به‌فرد هستیم. با ضعف‌ها و قوت‌های خودمان و با امید‌ها و ارزش‌های خودمان. شاید راه‌حل تشویشِ برآمده از مقایسۀ اجتماعی چندان هم دور از دسترس نباشد: با خودمان مهربان باشیم و محدودیت‌هایمان را درک کنیم.

منبع: ترجمان علوم انسانی