باشگاه خبرنگاران جوان؛ عاطفه گنجعلی - در حالیکه از ایجاد کارخانه‌ها و صنایع جدید به عنوان یکی از عوامل کلیدی در توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی یاد می شود برخی کارآفرینان و سرمایه‌گذاران در استان پس از احداث کارخانه با چالش تأمین مواد اولیه مورد نیاز برای تولید مواجه می شوند آنها به ناچار مواد اولیه مورد نیاز تولید خود را از دیگر مناطق وارد می کنند که این امر سبب بالا رفتن هزینه‌های تمام شده می شود و توان رقابت را از تولیدکننده در مقابل رقیبان کاهش می دهد.

اما در اینجا سخن از صنعتی است که مواد اولیه مورد نیاز آن در سیستان و بلوچستان به وفور یافت می شود.

 در سیستان و بلوچستان که بزرگترین تولید کننده خرمای کشور است همه چیز برای ایجاد صنایع تکمیلی مرتبط با خرما فراهم است. با توجه به کاربردهای گسترده ضایعات خرما از جمله هسته خرما و در دسترس بودن این محصول در استان بصورت گسترده، پتانسیل بسیار بالایی برای صادرات و ایجاد درآمد ارزی در منطقه وجود دارد.

از سویی تقاضا برای این محصول در بازارهای جهانی رو به رشد است کشورهای اروپایی، آمریکایی و آسیایی به دنبال واردات هسته خرما برای استفاده در صنایع غذایی، دارویی و انرژی هستند.

براساس آمارهای وزارت جهاد کشاورزی ایران (۱۴۰۲)، ارزش ضایعات خرما در ایران سالانه بیش از ۱۵۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود. این رقم معادل درآمد حاصل از صادرات ۵۰ هزار تن خرما است.

گردش مالی سال گذشته در بخش خرما در سیستان و بلوچستان به بیش از ۱۶۰ هزار میلیارد ریال رسیده است. این ظرفیت به سیستان و بلوچستان این امکان را می دهد که به قطب‌ صنعتی و اقتصادی در جنوب کشور مبدل شود.

ضایعات خرما یکی از معضلات اصلی صنعت خرما در استان است که سالانه باعث از دست رفتن هزاران تن از این محصول ارزشمند می‌شود.

رتبه نخست کشور در تولید خرما

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: در سیستان و بلوچستان با داشتن ۷۵ هزار هکتار نخلستان ، سالانه ۳۵۰ هزار تن خرما تولید می‌ شود.

وی می افزاید:در صورت بهره برداری از این ظرفیت های بی نظیر می توانیم نقش مهمی در افزایش صادرات غیرنفتی و رشد اقتصادی منطقه داشته باشیم.در سیستان و بلوچستان بیش از ۱۰۰ رقم خرما کشت می‌شود که از میان آنها ارقام مضافتی، ربی، ابو، شکری، برنی و هلیله از اهمیت بالایی برخوردارند.

وی عنوان می کند: برداشت زودرس‌ترین خرماها از اواسط خردادماه آغاز و دیررس‌ترین رقم ماکیلی است که در اواسط آبان برداشت می‌شود.هم اکنون ۳۵ هزار نفر از نخلستان های استان کسب درآمد می کنند.

ثروتی که دور ریخته می شود

اکرام ریگی یکی از نخلدار سراوانی می گوید: در حین برداشت خرما ضایعات زیادی تولید می شود که می تواند برای نخل دار سود آوری کند اما دور ریخته و یا به خوراک دام ها تبدیل می شود.

وی تصریح می کند: یکی از ضایعات نخلستانها خرمای خشک و غیر قابل استفاده در زمان برداشت خرما است که دور ریخته می شود و یا دلالان آنها را به صورت ارزان از ما خریداری می کنند و پس از فرآوری از آنها در صنایع غذایی، دارویی و کشاورزی استفاده می کنند.

وی ادامه می دهد: خرماهای با بافت نامناسب پوسیده یا آلوده به حشرات هم دور ریخته می شوند.

بازار خوب پودر هسته خرما 

اله رسان گمشادزهی نخلدار نمونه روستای چاه لشکر میرجاوه می گوید: خرما یکی از محصولات عمده کشاورزان این منطقه است و خرمای تولیدی به صورت فله ای و بدون بسته بندی به مشتریان عرضه می شود.

وی تصریح می کند: هم اکنون هسته خرمایی که در سیستان و بلوچستان تولید می شود در استانهای دیگر کیلویی ۳۰ تا ۵۰هزار تومان به فروش می رسد.

وی تصریح می کند: برخی هسته خرما را به صورت پودر می فروشند و پودر هسته خرما به قیمت هر کیلو ۵۵هزار تا ۱۵۰هزار تومان در بازار عرضه می شود. ممکن است ضایعات خرما ماده ای کم‌اهمیت به نظر برسد، اما این خوراکی به ظاهر بی‌ارزش، امروزه به یک کالای اقتصادی پرسود تبدیل شده است! 

ضایعات خرما که شامل هسته، پوست و باقی‌مانده میوه پس از فرآوری است در تهیه کود آلی، محصولات دامی، صنایع دارویی، محصولات بهداشتی و محصولات غذایی استفاده می شود.

مشارکت کمرنگ بخش خصوصی 

جواد مهدوی کارشناس مسائل اقتصادی می گوید: ۳۰ درصد محصول خرما به دلیل عدم مدیریت صحیح در مراحل برداشت، حمل‌ونقل و نگهداری، به ضایعات تبدیل می‌شود. این ضایعات نه‌تنها زیان اقتصادی بزرگی به کشاورزان وارد می‌کند، بلکه تأثیرات منفی بر محیط زیست دارد.

وی می افزاید: بنابراین به جای دور ریختن ضایعات خرما می‌توان ارزش افزوده قابل توجهی برای تولیدکنندگان خرما ایجاد کرد تا علاوه بر افزایش درآمد کشاورزان، صنایع جانبی نیز توسعه پیدا کند.

وی تصریح می کند: حجم ضايعات خرما در كشور ايران به علت عدم توجه به فرآورده هاي جانبي و نحوه فرآوري آن در كشور فراوان است.

مهدوی می گوید: متاسفانه به علت نبود سرمایه‌گذاری مناسب و مشارکت کمرنگ بخش خصوص در این زمینه موفقیت چندانی نداشته ایم.

وی تصریح می کند: ضایعات خرما کاربردهای فراوانی دارد و می توان از آن استفاده های مفیدی کرد در حال حاضر ضایعات خرما اغلب به مصرف خوراک دام می رسد، درحالیکه استفاده نکردن از ضایعات خرما در غذای انسان ها یک اتلاف اقتصادی واقعی است زیرا این محصول مواد زیست فعال دارد که می تواند استخراج شود یا از آن برای تولید محصولات جدید استفاده شود.

وی می افزاید: با توجه به اینکه مواد اولیه برای بهره برداری و فرآوری ضایعات خرما در منطقه وجود دارد سرمایه‌گذاری در این بخش دارای ریسک پایین است و این توان نیز در بخش خصوصی سراوان  و  سرمایه‌گذاران وجود دارد تا در این زمینه گام بردارند.

وی تصریح می کند:بخش خصوصی می‌تواند با سرمایه‌گذاری دستگاه‌های خشک‌کن، آسیاب، و تجهیزات تولید محصولات مختلف از ضایعات خرما را خریداری و واحد‌های مرتبط را راه اندازی کند.

ضرورت برگزاری دوره های آموزشی 

کارشناس مسائل اقتصادی می گوید: برگزاری دوره‌های آموزشی برای کشاورزان و کارآفرینان در زمینه فرآوری ضایعات خرما می‌تواند به افزایش آگاهی و توانمندی‌های آن‌ها کمک کند، آموزش هایی از جمله ایجاد برندهای معتبر، استراتژی‌های بازاریابی مناسب،فروش آنلاین، همکاری با فروشگاه‌ها و توزیع‌کنندگان محلی می تواند توزیع محصول را در منطقه راه اندازی کند.

وی بیان می کند: دولت نیز می تواند با تسهیلات مالی، مشوق‌های مالیاتی و کمک‌های فنی سرمایه گذاران را تا رسیدن به نتیجه مطلوب همراهی کند.

با توجه به اینکه سیستان و بلوچستان بزرگترین تولیدکننده خرما است و تقاضا برای این محصول در بازار های داخلی و جهانی زیاد است این صنعت با کمک بخش خصوصی می تواند سر منشا اشتغال، درآمدزایی و تولید باشد و اقتصاد محلی را دگرگون سازد.