باشگاه خبرنگاران جوان -. آیت‌الله  جعفر سبحانی از مراجع معظم تقلید در آیین رونمایی از نرم افزار مجموعه آثار آیت الله سبحانی تولید شده از سوی مرکز کامپیوتری نور و منشورات مؤسسه امام صادق (ع) و همچنین آغاز سال تحصیلی موسسه آموزش عالی امام صادق (ع) (مرکز تخصصی علم کلام) با تأکید بر اهمیت ایجاد نهاد‌های علمی در حوزه کلام اظهار کرد: باید بدانیم که مسأله ایجاد تخصصی کلام یک ضرورت زمان بود و هر عصری اقتضائات و تقاضا‌های خاص خود را دارد و نمی‌توان نسبت به شرایط و نیاز‌های فکری جامعه بی‌تفاوت بود و مرحوم آیت‌الله فاضل با درک خطر حرکت‌های الحادی که در کشور در حال شکل‌گیری بود، تأسیس مرکز کلام را یکی از ضرورت‌های اساسی برای دفاع از معارف دینی و اعتقادات اسلامی دانستند.

رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع) با اشاره به رشد و بالندگی این مراکز افزود: امام صادق (ع) در روایتی فرمودند مراد از «زمان»، زمان فلسفی نیست بلکه منظور، اوضاع و شرایط حاکم بر جامعه است. کسی که بر شرایط زمان خود آگاه باشد و نیاز‌ها را بشناسد، گرفتار انحراف نمی‌شود و می‌تواند مسیر صحیح را تشخیص دهد.

این مرجع تقلید با تبیین شرایط دوران امام صادق (ع) خاطرنشان کرد: در آن زمان برخی می‌گفتند «ایمان داشتن کافی است و اگر معصیت هم نکنی اشکالی ندارد»؛ اما متأسفانه چنین نگاهی ناقص و گمراه‌کننده است و امام صادق (ع) با درک خطر این جریان‌های فکری، خود پیشگام در مقابله با آن شد و اهتمام جدی به آینده‌نگری و پاسخگویی به شبهات و انحرافات داشت.

آیت‌الله سبحانی ادامه داد: امروز نیز باید از آن سیره درس گرفت؛ همان‌طور که قرآن کریم می‌فرماید: «وَأَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ»؛ یعنی هرچه می‌توانید برای آینده آمادگی فراهم کنید که این دستور تنها در عرصه نظامی محدود نمی‌شود بلکه ناظر بر همه حوزه‌هاست و نشان‌دهنده اهمیت آینده‌نگری است.

وی با تأکید بر ضرورت توجه به برنامه‌ریزی بلندمدت در حوزه علمیه بیان داشت: ما باید بررسی کنیم که برای آینده چه تعداد مبلغ، محقق و استاد در عرصه‌های گوناگون نیاز داریم؛ در فقه، در تفسیر، در کلام و در تبلیغ. حوزه علمیه اگر می‌خواهد پاسخگوی نیاز‌های دینی و فکری نسل‌های آینده باشد باید امروز برای تربیت این نیرو‌ها برنامه‌ریزی دقیق و آینده‌محور داشته باشد.

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه گفت: اگر حوزه علمیه به این آینده‌نگری اهتمام ورزد، می‌تواند در برابر جریان‌های الحادی، شبهات نوپدید و نیاز‌های اعتقادی جامعه ایستادگی کند و رسالت تاریخی خود را در صیانت از معارف اهل‌بیت (ع) و هدایت نسل‌ها به‌خوبی ایفا نماید.

دیجیتال سازی آثار بسیاری از مراجع و بزرگان حوزه

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در این آیین اظهار کرد: این مرکز بر حسب وظیفه خود در کنار طراحی و عرضه نرم‌افزار‌های موضوعی، تلاش کرده است مجموعه آثار بزرگان و مراجع تقلید را در قالب نسخه‌های دیجیتال تولید و در اختیار طلاب، محققان و پژوهشگران قرار دهد.

وی افزود: در همین راستا، بیش از ۱۰ سال است که مرکز نور مجموعه آثار آیت‌الله سبحانی را گردآوری و دیجیتال‌سازی کرده و توانسته‌ایم این مجموعه ارزشمند را رونمایی و در دسترس جامعه علمی قرار دهیم.

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با بیان اینکه یکی از نیاز‌های اصلی مخاطبان دسترسی آسان به آثار شخصیت‌های علمی و حوزوی است، ادامه داد: این مرکز علاوه بر مجموعه‌های شخصیتی، مجموعه‌های موضوعی همچون فقه، کلام و دیگر علوم اسلامی را نیز در قالب دیجیتال تولید کرده و شکل جدیدی از دسترسی پژوهشی را به علاقه‌مندان عرضه کرده است.

حجت الاسلام والمسلمین بهرامی با اشاره به تغییر رویکرد پژوهشگران در استفاده از منابع گفت: امروز کاربران به‌صورت هوشمند به دنبال آثار و منابع علمی هستند. به همین منظور، امسال سامانه‌ای طراحی و عرضه شد که در آن کاربران می‌توانند با طرح سؤال و بیان مفاهیم مورد نظر، احادیث مرتبط را جست‌و‌جو و بازیابی کنند. این طرح در حوزه تفاسیر نیز در دست اجراست و به زودی در اختیار محققان قرار خواهد گرفت.

استاد حوزه ودانشگاه، چشم‌انداز فعالیت‌های مرکز را رسیدن به «دستیار هوشمند علوم اسلامی» دانست و گفت: در این طرح، علاقه‌مندان و پژوهشگران می‌توانند با بیان نیاز خود در هر زمینه‌ای، به موضوعات و منابع معتبر دست یابند.حجت الاسلام والمسلمین بهرامی خاطرنشان کرد: ابزار‌های هوشمند متعددی وجود دارند، اما بسیاری از آنها منابع و ارجاعات صحیحی ندارند؛ بنابراین تلاش ما این است که این خلأ‌ها را جبران کرده و مجموعه آثاری مستند، دقیق و معتبر در اختیار مخاطبان قرار دهیم.

آیت الله اعرافی:مقام تبلیغ و بیدار سازی جامعه از رسالت‌های حوزه‌های علمیه است

 آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه کشور هم در این مراسم با اشاره به آیات سوره «اعلی» اظهار کرد: محور نخست رسالت امروز حوزه، بازتولید و تبیین معارف الهی و «بیدارسازی» جامعه است، همان شأن عظیم پیامبران که پس از آنان به ائمه هدی و علما و حوزه‌های علمیه منتقل شده و استمرار تاریخی دارد. 

به گفته عضو فقهای شورای نگهبان، در سوره مبارکه «اعلی» خطاب‌هایی آمده که سه جمله اصلی و سه ضلع بنیادین را برای تحقق رسالت الهی ترسیم می‌کند؛ خطاب‌هایی که مخصوص پیامبر (ص) و هادی خلق است، نه صرفاً تکالیف عام.

عضوشورای عالی حوزه‌های علمیه افزود: در این سوره آمده است سبح اسم ربک الاعلی که پیامبر باید تسبیح‌گوی پروردگار باشد؛ یعنی مقام اول، مقام تذهیبی و عبودیت است و این تذهیب نفس و مقام عبودیت نخستین شرط هدایت است؛ شرط دوم دریافت و آگاه‌سازی نسبت به آیات الهی است، زیرا «آیات خدا به پیامبر می‌رسد تا هادی بشر باشد»، و شرط سوم، فراگیری شیوه‌های صحیح اعلام پیام، یعنی حکمت و روش ادبی مناسب در ابلاغ دین، است.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور تأکید کرد: این سه ضلع (عبودیت/تسبیح، علم/آگاهی، روش/حکمت) باید سرلوحه کار حوزه‌ها قرار گیرد: «مقام اول، مقام تسبیح؛ مقام دوم، مقام علم و دانش که در حوزه وجود دارد و جلوه‌گر است؛ و مقام سوم روش و حکمت است که حوزه علمیه باید به ویژگی زمانه آگاه باشد و در این راستا حرکت کند.» وی افزود حوزه امروز در برابر امواج فکری و فرهنگی قرار دارد و بنابراین باید در همین سه ضلع گام‌های اساسی بردارد.

عضو فقهای شورای نگهبان عنوان کرد: آینده سخت‌تری پیشِ روی طلاب و حوزه خواهد بود و از آنان خواست «آتش به اختیار» در مسیر ارشاد جامعه حرکت کنند، زیرا «هر کلاس درس یک سنگر برای دفاع از اعتقادات است».

آیت‌الله اعرافی در بخش دیگری از سخنان خود تبیین کرد: کلام و فعالیت کلامی حوزه باید در چند «دایره» کلان رقابت فکری حضور فعال داشته باشد؛ نخست دایرهٔ درون‌مذهب برای پالایش فکر و مواجهه با انحرافات فکری؛ دوم دایرهٔ جهان اسلام که در آن باید معارف اهل‌بیت عرضه شود و با انواع اندیشه‌ها روبه‌رو گشت؛ سوم دایرهٔ ادیان توحیدی که عرصهٔ گفت‌وگوی عمیق و طرح مباحث بنیادین است؛ چهارم دایرهٔ ادیان و مکتب‌های شرقی به معنای عام؛ و پنجم دایرهٔ فرا‌دینی — از جمله مواجهه با الحاد نوین — که نیازمند پوشش جامع و تربیت متفکران برجسته است. 

مدیر حوزه‌های علمیه کشور تصریح کرد: حوزه علمیه قم در هر چهار (و پنج) دایره باید با منطق و کلام کار خود را پیش ببرد و مرز‌های کلام توسعه یابد.

آیت‌الله اعرافی دربارهٔ نسبت کلام با دیگر علوم گفت: مباحثی که در علوم پایه مطرح می‌شود گاه «شبهه‌زا» است و به‌همین‌خاطر لازم است رویکرد کلامی در علوم انسانی اسلامی اجرا شود.

عضو مجلس خبرگان رهبری بر نقش «نظامات فلسفی و فلسفه مضاف» تأکید کرد و گفت: اینها روح علوم انسانی اسلامی‌اند؛ لذا فقیه باید موضعی دفاعی و تبیینی نسبت به اندیشه فقهی اتخاذ کند و در علوم بشری نیز با نگاه فلسفی بررسی شود تا انطباق آنها با مبانی اسلام روشن گردد.

در ادامه، مدیر حوزه‌های علمیه کشور به فناوری‌های نو اشاره و هشدار داد: هوش مصنوعی با پیشرفت سنگینی که دارد مسأله‌ساز است؛ مرز‌های دانش را توسعه می‌دهد و در اعماق علوم نفوذ می‌کند؛ حوزه نباید در این عرصه عقب بماند.
وی یادآور شد: هوش مصنوعی با علوم اسلامی چندین نوع ارتباط دارد و حوزه باید هم در زمینه پژوهشی و هم در زمینه کاربردی نسبت به آن فعال شود.

آیت‌الله اعرافی همچنین بار دیگر به ضرورت آمادگی آینده‌نگرانه حوزه اشاره کرد و تأکید کرد: حوزه باید کمیت و کیفیت نیروی انسانی (مبلغ، محقق، استاد) مورد نیاز برای آینده را شناسایی و بر اساس آن برنامه‌ریزی کند. 

وی خاطرنشان کرد: تضعیف پایه‌های علمی و فقدان نگاه کلامی منطبق با تحول علوم و فناوری می‌تواند موجب نفوذ شبهات و انحرافات گردد؛ ازاین‌رو، ترکیب عبودیت، دانش و حکمت باید در خط مقدم اقدامات آموزشی، پژوهشی و تبلیغی حوزه قرار گیرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در سال‌های اخیر اقدامات بسیار ارزشمندی را در حوزه هوش مصنوعی و به خدمت گرفتن آن در علوم اسلامی وانسانی رقم زده است و جای دارد از حجت الاسلام والمسلمین بهرامی، رئیس این مرکز تقدیر وتشکر کرد.