نخاله‌ها در کمین طبیعت لرستان؛ تخلیه‌های غیرمجاز، زخمی بر خاک و رودخانه‌ها
پدیدۀ تخلیه غیرمجاز پسماند، یعنی دور ریزها، نخاله‌ها یا مواد زائد گوناگون را در نقاطی که مجوز قانونی برای دفن یا دفع آن وجود ندارد، رها کردن، یکی از معضلات زیست‌محیطی است که در استان لرستان به‌طور مزمن دیده می‌شود.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - تخلیه غیرمجاز پسماند، آثار منفی متعددی بر خاک، آب، هوا، پوشش گیاهی، سلامت عمومی و منظر شهری و روستایی دارد.
استان لرستان به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی، ارتفاعات، بارش قابل توجه، رودخانه‌ها و حاشیه‌های طبیعی متعددی که دارد، آسیب‌پذیری ویژه‌ای نسبت به تخلیه غیرمجاز پسماند دارد. افزون بر این، ضعف مدیریت پسماند سنتی، کمبود زیرساخت‌های مناسب دفن و بازیافت و ضعف نظارت قانونی، زمینه را برای تخلفات فراهم کرده است.
در استان، معابر ورودی و خروجی به مسافت حدود ۶۰ کیلومتر از پسماند پاکسازی شده‌اند نشان‌دهنده آن است که در این محورها، تخلیه غیرمجاز در حال وقوع است.
بازرس کل استان از مردم خواسته است که هرگونه تخلیه نخاله غیرمجاز و پسماند شهری در حریم جاده‌ها، عرصه‌های طبیعی یا زمین‌های بایر را به سامانه ۱۳۶ یا دادسرا‌ها گزارش کنند.
گزارش‌ها حاکی است که مدیریت پسماند در شهر‌های لرستان همچنان مبتنی بر روش‌های سنتی است، و شهرداری‌ها نظارتی بر تخلیه پسماند در مکان‌های غیرمجاز ندارند.
معاون عمرانی استانداری لرستان به این نکته اشاره کرده است که مصوبات مرتبط با مدیریت پسماند اغلب تکراری و کم‌بازده‌اند و هنوز طرح جامع مؤثر به اجرا درنیامده است.
این شواهد نشان می‌دهد که تخلیه غیرمجاز پسماند در نقاط مختلف استان، به‌ویژه در حاشیه شهرها، جاده‌ها، رودخانه‌ها و اراضی بایر، مسأله‌ای جدی است.
وقتی پسماند‌ها به جای دفن اصولی، میهمان دشت‌ها و رود‌های لرستان می‌شوند
بسیاری از شهرها و روستا‌ها فاقد محل دفن استاندارد، تجهیزات جمع‌آوری و حمل و نقل پیشرفته یا سیستم بازیافت منسجم هستند.بخش عمده‌ای از زباله‌ها به روش‌های غیراصولی دفن یا رهاسازی می‌شوند.
اگرچه قانون مدیریت پسماند و آئین‌نامه‌های اجرایی وجود دارند، اما ضمانت اجرا و نظارت کافی در بسیاری از نقاط رعایت نمی‌شود.
خودرو‌های متخلف توقیف و جریمه می‌شوند، ولی تعداد این برخورد‌ها کافی نیست.
برخی شهروندان و پیمانکاران ممکن است به اهمیت زیست‌محیطی موضوع واقف نباشند یا ندانند که تخلیه پسماند در مکان‌های غیرمجاز پیگرد قانونی دارد.
انتقال پسماند به محل‌های مجاز ممکن است مستلزم هزینه‌های بیشتر باشد (حمل و نقل، بهای حق دفن، تجهیزات ویژه). در نتیجه، برخی افراد برای صرفه‌جویی، به تخلیه غیرمجاز تمایل پیدا می‌کنند.
تأخیر در تصویب طرح‌ها، نبود طرح جامع پسماند منسجم، موازی‌کاری نهادها و دستگاه‌های مختلف، و ضعف در هماهنگی میان شهرداری، دهیاری، محیط زیست و سایر نهادها، باعث می‌شود بسیاری از برنامه‌ها اجرا نشوند.
وجود رودخانه‌ها، زمین‌های شیب‌دار، ارتفاعات، و حاشیه‌های طبیعی باعث می‌شود اثرات تخلیه پسماند سریع‌تر دیده شوند و تخلیه در مکان‌های دورافتاده هم امکان‌پذیر باشد بدون اینکه خیلی زود شناسایی گردد.
رهاسازی نخاله‌ها؛ از آلودگی آب و هوا تا نابودی پوشش گیاهی
مواد شیمیایی، فلزات سنگین، ترکیبات آلی در پسماند می‌توانند به خاک نفوذ کنند و سلامت خاک را کاهش دهند. مطالعات نشان داده‌اند که دفن غیر اصولی زباله و جذب مایعات حاصل از آن (لَچِیت) می‌تواند خاک اطراف را آلوده کند.
لَچیت حاصل از زباله ممکن است به سفره‌های آب زیرزمینی راه یابد یا در رودخانه‌ها جاری شود؛ آب شرب، کشاورزی و اکوسیستم‌های آبی را تهدید کند.
گاز‌هایی مانند متان یا دی‌اکسید کربن ممکن است از تجزیه ناپایدار پسماند تولید شوند. در صورت سوزاندن غیرمجاز، انتشار ترکیبات آلاینده خطرناک (ذرات معلق، ترکیبات آلی فرّار، دی اکسین و غیره) امکان‌پذیر خواهد بود.
تجمع پسماند می‌تواند مأمنی برای جوندگان، حشرات، میکروب‌ها و ناقلان بیماری باشد. انتشار بوی ناگوار نیز مزاحمت سلامت روانی برای ساکنان ایجاد می‌کند.
انباشت زباله در ورودی شهرها، حاشیه جاده‌ها و مناظر طبیعی، چهره نامناسبی به منطقه می‌دهد و از جذابیت گردشگری می‌کاهد.
نواحی آلوده به زباله معمولاً از لحاظ ارزش اقتصادی کمتر هستند، و مردم کمتر مایلند در آنها زندگی کنند یا سرمایه‌گذاری کنند.
پس از وقوع تخلیه غیرمجاز، جمع‌آوری، انتقال، تصفیه و جبران خسارت هزینه‌بر است و بار اقتصادی بر دوش شهرداری‌ها و دولت می‌گذارد.
