لرستان در حصار آهن و سیمان؛ رشد نگران‌کننده ساخت‌وسازهای غیرقانونی
رشد ساخت و ساز غیرمجاز در لرستان مسئله‌ای است که هم‌اکنون پیامد‌های جدی دارد و اگر ادامه یابد می‌تواند به کاهش منابع کشاورزی، تخریب محیط زیست، ناهنجاری‌های شهری و مشکلات اجتماعی بیشتر بینجامد.
باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - لرستان، یکی از استان‌های دارای ظرفیت بالای کشاورزی و منابع طبیعی در ایران است. در سال‌های اخیر گزارش‌های متعددی مبنی بر افزایش ساخت و ساز غیرمجاز، به ویژه در اراضی کشاورزی، اراضی حاشیه شهر‌ها و روستا‌ها منتشر شده است.
این روند نه تنها تهدیدی برای امنیت غذایی و کشاورزی استان است، بلکه پیامد‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و کالبدی به همراه دارد.
چند آمار و واقعه شاخص که نشان‌دهنده وسعت این معضل است. در شش ماه اول سال، بیش از ۳۷ هکتار تغییر کاربری غیرمجاز در اراضی کشاورزی استان شناسایی شده است.
در شهرستان کوهدشت، ۱۹۵ مورد ساخت و ساز غیرمجاز در اراضی کشاورزی، به مساحت حدود ۱۲ هکتار، قلع و قمع شده است.
در بروجرد بیش از ۷۲ هکتار ساخت و ساز غیرمجاز تخریب شده است.
در لرستان حدود ۱۵۶۶ مورد ساخت و ساز غیرمجاز در اراضی کشاورزی از طریق سامانه گزارش‌ها شناسایی شده است.
حدود ۶۵ درصد پرونده‌های ساخت و ساز غیرمجاز روستایی منجر به صدور حکم تخریب بنا شده است.
تخریب و برخورد قانونی با ۶۳۴ مورد ساخت و ساز غیر مجاز در لرستان
فرمانده یگان حفاظت امور اراضی استان لرستان از تخریب و برخورد قانونی با ۶۳۴ مورد ساخت و ساز غیر مجاز بر اساس تبصره دو ماده ده قانون حفظ کاربری در سطح این استان در سال‌جاری خبر داد.
سرهنگ مسلم مویدی با اشاره به اهمیت حفاظت از اراضی کشاورزی و جلوگیری از تغییر کاربری‌های غیرمجاز، افزود: در این تغییر کاربری‌های غیر مجاز که در مناطق مختلف استان به انجام رسیده است، بیش از ۶ هزار مترمربع از اراضی کشاورزی و باغات از دست سودجویان آزاد شده است
فرمانده یگان حفاظت امور اراضی استان لرستان تصریح کرد: یگان حفاظت امور اراضی با همکاری دستگاه‌های قضائی، نیروی انتظامی و سایر نهاد‌های مرتبط، به طور مستمر نظارت بر وضعیت اراضی کشاورزی و باغات را انجام می‌دهد و از ساخت و سازهای غیر مجاز جلوگیری خواهد کرد.
وی تأکید کرد که با توجه به وضعیت حساس اراضی کشاورزی و باغات برخورد با این‌گونه ساخت و ساز‌ها ادامه خواهد داشت و هیچگونه اغماضی در این زمینه صورت نخواهد گرفت. وی همچنین از شهروندان خواست تا در صورت مشاهده هرگونه تخلف، موضوع را به سامانه ارتباط مردمی ۱۳۱ سازمان امور اراضی کشور گزارش دهند تا اقدامات لازم به سرعت انجام شود.
فشار جمعیت و مهاجرت روستایی به شهری / حاشیه‌نشینی
با رشد جمعیت و افزایش مهاجرت‌ها به مراکز شهری، نیاز به مسکن افزایش یافته است. بخش زیادی از این نیاز در بافت رسمی شهر‌ها تأمین نمی‌شود یا در مناطق دور از مرکز قیمتی بالا دارد، بنابراین بعضی افراد به سراغ اراضی خارج از محدوده مجاز می‌روند.
در برخی موارد عدم نظارت کافی بر اجرای قوانین حفظ کاربری اراضی، عدم قاطعیت در برخورد با متخلفان و تأخیر در رسیدگی قضایی باعث شده است تخلفات تشویق شوند.
ارزش اقتصادی زمین وقتی که امکان ساخت در آن وجود دارد به مراتب بیشتر از زمانی است که فقط به عنوان زمین کشاورزی باقی بماند، انگیزه قوی برای تغییر کاربری غیرمجاز ایجاد می‌کند.
در مناطق روستایی و کمتر برخوردار، درآمد سرانه پایین و فرصت‌های شغلی محدود باعث می‌شود افراد به دنبال راه‌هایی برای کسب درآمد باشند، از جمله فروش زمین یا ساخت و ساز غیرمجاز.
بسیاری از ساکنان روستا یا حاشیه شهر‌ها ممکن است اطلاعات کافی در مورد قوانین ساخت و ساز، حقوق مالکیت، مقررات حفظ کاربری نداشته باشند یا نتوانند پیچیدگی‌های حقوقی را درک کنند.
نیاز به هماهنگی بین شهرداری‌ها، جهاد کشاورزی، سازمان امور اراضی، بنیاد مسکن، نیروی انتظامی و قوه قضائیه برای پیشگیری و برخورد با ساخت و ساز غیرمجاز بسیار مهم است. در بسیاری از موارد، این هماهنگی کامل نیست.
کاهش سطح زمین‌های کشاورزی و امنیت غذایی
وقتی اراضی کشاورزی تغییر کاربری یابند، توان کشاورزی منطقه کاهش می‌یابد، تولید محلی به خطر می‌افتد و وابستگی به واردات یا تأمین از سایر مناطق افزایش می‌یابد.
تغییر کاربری اراضی می‌تواند به تخریب پوشش گیاهی، فرسایش خاک، کاهش کیفیت آب و پوشش جنگلی منجر شود. همچنین ساخت در حریم رودخانه‌ها یا بر روی شیب‌های خطرناک می‌تواند خطر سیل را افزایش دهد.
اراضی غیرمجاز غالباً فاقد زیرساخت مناسب (آب، برق، فاضلاب، راه دسترسی) هستند. وقتی ساخت و ساز به سرعت افزایش یابد، خدمات عمومی نمی‌توانند با سرعت متناسب توسعه یابند، که کیفیت زندگی پایین می‌آید.
ساخت و سازهای غیرمجاز ممکن است بدون رعایت طرح‌های شهری، ضوابط تراکم، نمای مناسب و کیفیت ساخت انجام شوند، که باعث بی‌نظمی شهری، افزایش خطرات ایمنی و کاهش زیبایی‌شناختی شهری می‌شود.
این ساخت و ساز‌ها غالباً در بافت حاشیه‌ای یا روستایی رخ می‌دهند و ممکن است منجر به مشکلاتی مانند دسترسی محدود به خدمات آموزشی، بهداشتی، حمل و نقل عمومی، افزایش فقر شهری، و در مواردی جرم و آسیب اجتماعی شود.
تغییر کاربری غیرمجاز گاهی به همراه رشوه، نفوذ، اعمال قدرت محلی یا ضعف نظارتی است. تأخیر در اعمال قانون یا اجرای احکام قضایی می‌تواند اعتماد عمومی به قوانین را کاهش دهد.
رشد ساخت و ساز غیرمجاز در لرستان مسئله‌ای است که هم‌اکنون پیامد‌های جدی دارد و اگر ادامه یابد می‌تواند به کاهش منابع کشاورزی، تخریب محیط زیست، ناهنجاری‌های شهری و مشکلات اجتماعی بیشتر بینجامد. ولی تجربه‌های موفق نشان می‌دهد با عزم جدی مسئولان، همکاری بین دستگاه‌ها، فرهنگ‌سازی و بهره‌گیری از فناوری، می‌توان روند را کنترل کرد و از شدت آن کاست.
